Điều tra viên được biết đến là người giữ vai trò quan trọng trong việc điều tra các vụ án hình sự. Vậy cán bộ điều tra viên là gì? Tiêu chuẩn bổ nhiệm cán bộ điều tra hiện nay được quy định thế nào?
Cán bộ điều tra viên là gì?
Cán bộ điều tra viên là gì?
Căn cứ theo quy định tại Điều 45 Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015 thì điều tra viên được quy định là người được bổ nhiệm để thực hiện nhiệm vụ điều tra trong các vụ án hình sự.
Điều tra viên đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong việc điều tra vụ án hình sự. Trong một vụ án hình sự, Thủ trưởng cơ quan công an có thẩm quyền điều tra đều phân công một điều tra viên thực hiện nhiệm vụ điều tra chính, đồng thời phối hợp với các cơ quan chuyên môn có thẩm quyền khác thực hiện các công việc nhằm tìm ra dấu vết của tội phạm, tìm lại sự công bằng và không bỏ lọt tội phạm.
Các công việc mà điều tra viên thường làm để điều tra tội phạm bao gồm: lấy lời khai của bị can, bị hại, người làm chứng cũng như những người có liên quan khác; thực hiện khám nghiệm hiện trường;...
Nếu Toà án là cơ quan có thẩm quyền xét xử, quyết định hình phạt đối với người phạm tội, Viện kiểm sát là cơ quan có thẩm quyền truy tố và kiểm sát hoạt động tư pháp thì cơ quan điều tra là cơ quan chuyên môn có vai trò quan trọng nhất trong việc tìm ra chân lý vụ án.
Kết quả điều tra của điều tra viên làm căn cứ để Viện kiểm sát ban hành cáo trạng và là căn cứ để Toà án ban hành bản án. Như vậy, có thể nói điều tra viên là người có vai trò quan trọng mở ra mấu chốt và chân lý của vụ án.
Tiêu chuẩn bổ nhiệm cán bộ điều tra hiện nay
Tiêu chuẩn bổ nhiệm cán bộ điều tra hiện nay
Hiện nay, cán bộ điều tra viên được bổ nhiệm khi đáp ứng các yêu cầu, điều kiện về tiêu chuẩn được quy định tại Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015.
Căn cứ theo quy định tại Điều 46 Luật này thì người được bổ nhiệm làm điều tra viên trước hết phải đáp ứng các tiêu chuẩn chung sau:
Là công dân nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam;
Tuyệt đối trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp của Việt Nam;
Phải có phẩm chất, đạo đức tốt, trung thực, liêm khiết và có bản lĩnh chính trị vững vàng. Kiến quyết bảo vệ cho nền pháp chế xã hội chủ nghĩa Việt Nam;
Về trình độ đào tạo: có trình độ đại học các ngành an ninh, cảnh sát hoặc là cử nhân luật trở lên;
Đảm bảo về thời gian cấp tác trong lĩnh vực pháp luật theo quy định của Luật này;
Đáp ứng tốt về mặt sức khoẻ để có thể hoàn thành nhiệm vụ được giao;
Đã được đào tạo nghiệp vụ điều tra tại cơ sở đào tạo có thẩm quyền.
Như vậy, để được bổ nhiệm làm điều tra viên thì công dân Việt Nam phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện chung nêu trên. Ngoài ra, điều tra viên còn được phân chia thành các ngạch từ sơ cấp đến cao cấp. Do đó, để được bổ nhiệm vào các ngạch nêu trên thì người được bổ nhiệm còn phải đáp ứng được các điều kiện cụ thể đối với từng ngạch được bổ nhiệm.
Cán bộ điều tra viên có những ngạch nào?
Theo quy định hiện hành thì điều tra viên là công chức làm nhiệm vụ điều tra hình sự và phân cấp thành 03 ngạch từ thấp lên cao như sau:
Điều tra viên sơ cấp là gì?
Điều tra viên sơ cấp là người đáp ứng các tiêu chuẩn chung để được bổ nhiệm điều tra viên và đáp ứng các tiêu chuẩn sau:
Là sĩ quan Công an/ Quân đội tại ngũ hoặc là công chức của ngành Kiểm sát nhân dân;
Có thời gian công tác trong lĩnh vực pháp luật từ 04 năm trở lên;
Đảm bảo năng lực để thực hiện điều tra các vụ án thuộc loại tội ít nghiêm trọng và tội nghiêm trọng;
Đã trúng tuyển kỳ thi vào ngạch Điều tra viên sơ cấp.
Điều tra viên trung cấp là gì?
Cũng như điều tra viên sơ cấp thì điều tra viên trung cấp cũng phải đáp ứng các điều kiện chung để được bổ nhiệm làm cán bộ điều tra và phải đáp ứng các tiêu chuẩn được quy định tại Điều 48 Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự 2015:
Đã được bổ nhiệm là Điều tra viên sơ cấp ít nhất là 05 năm;
Đảm bảo có năng lực thực hiện điều tra các vụ án thuộc nhóm tội rất nghiêm trọng và tội đặc biệt nghiêm trọng;
Có khả năng hướng dẫn việc điều tra của cán bộ điều tra sơ cấp;
Đã trúng tuyển kỳ thi vào ngạch Điều tra viên trung cấp.
Lưu ý: Trong trường hợp đặc biệt, do nhu cầu về đội ngũ cán bộ điều tra của Cơ quan có thẩm quyền điều tra, người không phải là điều tra viên sơ cấp nhưng đã làm công tác pháp luật từ 09 năm trở lên và đáp ứng các điều kiện về năng lực điều tra, khả năng hướng dẫn điều tra, trúng tuyển ngạch điều tra viên trung cấp thì vẫn có thể được bổ nhiệm làm điều tra viên trung cấp.
Điều tra viên cao cấp là gì?
Điều tra viên cao cấp là ngạch cao nhất trong hệ thống các ngạch của điều tra viên. Điều tra viên cao cấp cũng phải là người đáp ứng đầy đủ các điều kiện chung để được bổ nhiệm làm cán bộ điều tra và phải đáp ứng các điều kiện sau:
Đã được bổ nhiệm là Điều tra viên trung cấp ít nhất là 05 năm;
Đảm bảo có năng lực thực hiện điều tra các vụ án thuộc nhóm tội rất nghiêm trọng và tội đặc biệt nghiêm trọng nhưng có tính chất phức tạp;
Có khả năng làm nghiên cứu, đề xuất các biện pháp phòng, chống tội phạm;
Có khả năng hướng dẫn công tác điều tra cho các điều tra viên sơ cấp và trung cấp;
Đã trúng tuyển kỳ thi vào ngạch Điều tra viên cao cấp.
Lưu ý: Trong trường hợp đặc biệt, do nhu cầu về đội ngũ cán bộ điều tra của Cơ quan có thẩm quyền điều tra, người không phải là điều tra viên sơ cấp/ trung cấp nhưng đã làm công tác pháp luật từ 14 năm trở lên và đáp ứng các điều kiện về năng lực điều tra, khả năng nghiên cứu,khả năng hướng dẫn điều tra, trúng tuyển ngạch điều tra viên trung cấp thì vẫn có thể được bổ nhiệm làm điều tra viên cao cấp.
Điều tra viên không được phép làm những gì?
Theo quy định tại Điều 54 Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015 thì có 05 việc mà Điều tra viên tuyệt đối không được làm:
Thứ nhất, không được làm những việc mà pháp luật không cho phép cán bộ, công chức, chiến sĩ trong lực lượng vũ trang không được làm;
Thứ hai, tư vấn cho người bị bắt, bị tạm giam- tạm giữ, bị can, bị cáo,... những người tham gia tố tụng nói chung về việc giải quyết vụ án, vụ việc không đúng với quy định pháp luật;
Thứ ba, không được phép can thiệp vào việc giải quyết vụ án, vụ việc hoặc lạm dụng quyền hạn của mình để có tác động tiêu cực đến người làm nhiệm vụ giải quyết vụ án, vụ việc;
Thứ tư, không được phép đưa hồ sơ, tài liệu liên quan đến vụ việc, vụ án ra khỏi cơ quan điều tra nếu không được sự cho phép của cá nhân có thẩm quyền hoặc không phải vì thực hiện nhiệm vụ được giao;
Thứ năm, không được phép tiếp bị can, bị cáo hay những người có quyền tham gia tố tụng khác trong vụ án, vụ việc mà mình được giao nhiệm vụ giải quyết ngoài nơi được quy định.
Tác giả: Minh Hương 
