Điều kiện để di chúc có hiệu lực là một trong những nội dung quan trọng của thừa kế theo di chúc. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này.
Chào bạn, bài viết này sẽ giải đáp từng thắc mắc của bạn:
Để di chúc có hiệu lực cần đáp ứng điều kiện nào?
Điều 624 Bộ Luật dân sự 2015 nêu rõ:
Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.
Theo đó, để xác định di chúc có phát huy hiệu lực với tài sản hay không cần trả lời các câu hỏi sau:
- Tài sản là quyền sử dụng đất có phải là di sản hay không?
- Di chúc có đảm bảo các điều kiện về hiệu lực không?
Cụ thể:
1. Cách xác định quyền sử dụng đất là di sản
Theo như trình bày của bạn, đất của gia đình bạn chưa được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, căn cứ khoản 1 Mục II Nghị quyết 02/2004/NQ-HDTP hướng dẫn như sau:
1.2. Đối với trường hợp đất do người chết để lại mà người đó có một trong các loại giấy quy định tại các khoản 1, 2 và 5 Điều 50 của Luật Đất đai năm 2003, thì kể từ ngày 01/7/2004 quyền sử dụng đất đó cũng là di sản, không phụ thuộc vào thời điểm mở thừa kế.
Theo quy định trên, trường hợp đất không có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nhưng có một trong các giấy tờ sau đây thì thì kể từ ngày 01/7/2004 quyền sử dụng đất đó cũng là di sản, không phụ thuộc vào thời điểm mở thừa kế, gồm:
- Những giấy tờ về quyền được sử dụng đất trước ngày 15/10/1993 do cơ quan có thẩm quyền cấp trong quá trình thực hiện chính sách đất đai của Nhà nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa, Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam;
- Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất tạm thời được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp hoặc có tên trong Sổ đăng ký ruộng đất, Sổ địa chính trước ngày 15/10/1993;
- Giấy tờ hợp pháp về thừa kế, tặng cho quyền sử dụng đất hoặc tài sản gắn liền với đất; giấy tờ giao nhà tình nghĩa, nhà tình thương gắn liền với đất;
- Giấy tờ chuyển nhượng quyền sử dụng đất, mua bán nhà ở gắn liền với đất ở trước ngày 15/10/1993 được UBND cấp xã xác nhận là đã sử dụng trước ngày 15/10/1993
- Giấy tờ thanh lý, hóa giá nhà ở gắn liền với đất ở; giấy tờ mua nhà ở thuộc sở hữu nhà nước theo quy định của pháp luật.
- Giấy tờ về quyền sử dụng đất do cơ quan có thẩm quyền thuộc chế độ cũ cấp cho người sử dụng đất;
- Các loại giấy tờ khác được xác lập trước ngày 15/10/1993 theo quy định của Chính phủ.
Như vậy, trường hợp đất của gia đình bạn không có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nhưng có một trong các giấy tờ nêu trên, đồng thời được xác nhận là không có tranh chấp thì quyền sử dụng đất đó cũng là di sản (kể từ ngày 01/7/2004).
2. Điều kiện có hiệu lực của di chúc
Về điều kiện hợp pháp của di chúc, Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015 quy định phải đảm bảo các điều kiện về người lập di chúc; điều kiện về di sản; điều kiện về người hưởng di sản theo di chúc; điều kiện nội dung di chúc; điều kiện hình thức di sản.
Trong đó:
- Điều kiện về di sản: Di sản nêu trong di chúc phải còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế. Nếu di sản để lại cho người thừa kế chỉ còn một phần thì phần di chúc về phần di sản còn lại vẫn có hiệu lực.
- Điều kiện về người hưởng di sản theo di chúc: Tổ chức, cơ quan được chỉ định là người thừa kế phải tồn tại vào thời điểm mở thừa kế. Ngược lại, người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc cùng thời điểm với người lập di chúc thì di chúc không còn hiệu lực toàn bộ hoặc một phần.
- Điều kiện về nội dung của di chúc: Nội dung di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội và gồm đầy đủ các thông tin như: Ngày, tháng, năm lập di chúc; họ, tên và nơi cư trú của người lập di chúc; họ và tên người, tổ chức được hưởng di sản; di sản để lại và nơi có di sản…
- Điều kiện về hình thức của di chúc: Không trái quy định của pháp luật, di chúc phải được lập bằng văn bản. Nếu không thể lập di chúc bằng văn bản thì mới lập di chúc miệng.
Như vậy, mặc dù tại thời điểm mở thừa kế, người đã mất chưa kịp làm giấy tờ yêu cầu UBND cấp có thẩm quyền xác nhận việc sử dụng đất hợp pháp và đủ điều kiện cấp Giấy chứng nhận nhưng có căn cứ cho thấy quyền sử dụng đất là di sản, đồng thời di chúc để lại đảm bảo điều kiện về hiệu lực thì di chúc vẫn phát huy hiệu lực với tài sản đất đã nêu.
Điều kiện để di chúc có hiệu lực thế nào? (Ảnh minh họa)
Sau khi mở thừa kế, người nhận thừa kế phải làm gì?
Như đã trình bày ở trên, di chúc sẽ có hiệu lực nếu quyền sử dụng để lại được xác định là di sản thừa kế, đồng thời đảm bảo đầy đủ điều kiện về nội dung và hình thức của di chúc.
Sau khi mở thừa kế, người nhận thừa kế sẽ làm thủ tục khai nhận di sản để nhận di sản thừa kế. Cụ thể, theo Điều 58 Luật Công chứng năm 2014, những người thừa kế đủ điều kiện để thực hiện khai nhận thừa kế có quyền yêu cầu công chứng Văn bản khai nhận di sản thừa kế. Hồ sơ gồm:
- Phiếu yêu cầu công chứng;
- Bản sao di chúc;
- Giấy chứng tử hoặc giấy tờ khác chứng minh người để lại di sản đã chết; Giấy đăng ký kết hôn của người để lại di sản, giấy xác nhận tình trạng hôn nhân (nếu có)…
- Dự thảo Văn bản khai nhận di sản thừa kế (nếu có);
- Các giấy tờ nhân thân: Chứng minh nhân dân, Căn cước công dân hoặc hộ chiếu hoặc sổ hộ khẩu, sổ tạm trú… của người khai nhận di sản thừa kế;
- Các giấy tờ về tài sản: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, đăng ký xe ô tô… Các giấy tờ khác về tình trạng tài sản chung/riêng như bản án ly hôn, văn bản tặng cho tài sản, thỏa thuận tài sản chung/riêng…
- Hợp đồng ủy quyền (nếu có trong trường hợp nhiều người được nhận thừa kế nhưng không chia di sản)…
Sau khi công chứng Văn bản khai nhận di sản thừa kế và xác nhận phần di sản, người thừa kế có thể yêu cầu cơ quan có thẩm quyền xác nhận và cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với phần di sản.
Trên đây là giải đáp về Điều kiện có hiệu lực của di chúc. Nếu còn thắc mắc, vui lòng liên hệ 
19006199 để được hỗ trợ.
Tác giả: Linh Trang 
