Lừa đảo việc làm qua mạng, qua các kênh tuyển dụng trực tuyến, qua điện thoại… không còn là thủ đoạn mới hiện nay. Vậy, nhận biết thủ đoạn lừa đảo này thế nào? Xử lý hình sự tội danh trên ra sao?
Câu hỏi: Chào Luật sư, qua tivi, tôi thấy có nhiều trường hợp bị lừa đảo chiếm đoạt tiền thông qua việc tuyển dụng làm việc, điển hình là tuyển dụng việc làm nhẹ nhàng, lương cao.
Mong Luật sư hãy chỉ rõ cho tôi được biết những thủ đoạn mà tội phạm lừa đảo việc làm này sử dụng để chiếm đoạt tiền của người khác hiện nay là những thủ đoạn nào?
Mức xử lý đối với loại tội phạm này ra sao thưa Luật sư?
Chào bạn, liên quan đến những vấn đề về nhận diện tội phạm lừa đảo việc làm và xử lý tội phạm này ra sao mà bạn đang quan tâm, chúng tôi xin được giải đáp như sau:
Thủ đoạn lừa đảo việc làm nào phổ biến hiện nay?
Lừa đảo việc làm nhẹ nhàng lương cao hoặc lừa đảo giới thiệu những công việc tạo ra thu nhập cao cho người làm việc trong khi không cần phải trực tiếp đến nơi làm việc…là những thủ đoạn thường thấy đối với loại tội phạm lừa đảo này.
Lừa đảo về việc làm về bản chất là lợi dụng những thủ thuật, phương thức tuyển dụng, lợi dụng các công ty/doanh nghiệp hoạt động hợp pháp…, lợi dụng sự thiếu hiểu biết, nhu cầu tìm kiếm gấp việc làm của người lao động để chiếm đoạt tài sản.
Có thể coi, đây là một trong những loại tội phạm chịu ảnh hưởng từ hậu quả suy thoái kinh tế từ dịch covid.
Tận dụng thời gian giãn cách, thói quen phỏng vấn, làm việc trực tuyến, tội phạm này sử dụng một số thủ đoạn đặc trưng để lừa đảo chiếm đoạt tài sản của bị hại/người lao động như sau:
Một là, tuyển dụng làm việc trực tuyến qua mạng, tính chất công việc là việc nhẹ lương cao
Tội phạm thông qua các trang mạng xã hội, trang tuyển dụng trực tuyến tìm kiếm thông tin liên hệ của bị hại;
Bị hại được gọi điện, phỏng vấn, giới thiệu công việc nhẹ nhàng, lương cao, rất đơn giản, phù hợp cho người làm việc trực tuyến;
Tiền lương, tiền công cao, tính chất công việc đơn giản, nhẹ nhàng là công cụ để tội phạm che lấp ý định chiếm đoạt tiền của mình. Để được tin tưởng, tội phạm dẫn chiếu ra hàng loạt các nhân viên kỳ cựu của công ty trên khắp thế giới hoặc khắp Việt Nam;
Khi bị hại đã tin tưởng, tội phạm yêu cầu bị hại nộp tiền theo đường link được gửi tới để tham gia buổi phỏng vấn làm việc;
Sau khi đã phỏng vấn thành công, tội phạm lại tiếp tục yêu cầu bị hại nộp thêm tiền để được thăng chức. Tiền thưởng được quyết định dựa trên vị trí làm việc;
Ngoài ra, để được trả lương, trả hoa hồng làm việc, bị hại cũng được yêu cầu phải đặt cọc, ký quỹ một số tiền nhất định vào tài khoản công ty;
Khi được hỏi về địa chỉ trụ sở công ty, bị hại thường nhận được câu trả lời là ở nước ngoài, ở Việt Nam không có;
Thực hiện công việc đều thông qua mạng (làm việc online);
Hai là, thông qua các app tìm việc để lừa đảo tìm kiếm việc làm nhẹ lương cao
Thông qua các app tìm kiếm việc làm, thậm chí là các app làm việc, bị hại được giới thiệu phỏng vấn, làm việc thông qua những app này;
Bị hại được giới thiệu, app này là do công ty tự phát triển, được mở ra để nhằm phục vụ cho công việc của nội bộ công ty;
Bị hại phải chuyển một khoản tiền phù hợp để được mở app. Bị hại cần phải hoàn thành các nhiệm vụ mà app đưa ra để thu lại tiền hoa hồng, lợi nhuận - đây chính là công việc mà bị hại được tuyển dụng thực hiện;
Lợi nhuận càng lớn khi số tiền nạp vào thực hiện các nhiệm vụ tăng dần;
Thực tế, khi muốn rút tiền, app sẽ thông báo cho bị hại, chưa đủ số tiền để rút, cần phải nộp thêm tiền để rút lợi nhuận;
Đây cũng là cách để tội phạm thu lại nhiều tiền lừa đảo hơn. Thực tế, bị hại sẽ không nhận được tiền hoa hồng hay lợi nhuận từ việc nộp tiền của mình;
Ba là, gửi lời mời phỏng vấn hấp dẫn
Để được người khác tin tưởng, tội phạm thường mô tả công việc thực hiện bằng những từ ngữ rất hấp dẫn người đọc như tuyển dụng gấp, việc nhẹ nhàng, nhận việc ngay, chỉ cần làm online, không cần kinh nghiệm, được đào tạo từ đầu, lương hấp dẫn, thưởng hàng tháng/quý/năm,...;
Một bộ phận người lao động khi mất việc do cắt giảm nhân viên hoặc buộc phải nghỉ do không có đơn hàng thường có tâm lý nóng vội, muốn được có việc ngay, do đó, không cẩn trọng suy nghĩ, cân nhắc đến những vấn đề khác xoay quanh thông tin tuyển dụng được đưa ra;
Khi tiếp nhận phỏng vấn, tội phạm có thể đề nghị phỏng vấn trực tuyến để tiết kiệm thời gian hoặc phỏng vấn thông qua bài kiểm tra, để có được bài kiểm tra thì người lao động phải truy cập theo đường link được gửi, phải nộp tiền để có quyền truy cập;
Bốn là, không cần kinh nghiệm, không quan tâm đến năng lực mà vẫn được tuyển dụng
Thực tế cho thấy, có một số tội phạm sử dụng phương thức tuyển dụng đối với mọi trình độ của người lao động. Trước khi người lao động chính thức làm việc, tội phạm yêu cầu họ phải nộp một khoản tiền cọc/tiền ký quỹ để nhằm bảo đảm họ không bỏ việc;
Hầu hết, các hình thức tuyển dụng, lựa chọn vị trí, công việc này đều thực hiện trực tuyến (qua mạng hoặc qua các phương thức trực tiếp);
Nhằm tăng tính cạnh tranh, tăng số tiền lừa đảo, tội phạm phân loại các vị trí công việc tương ứng với số tiền đặt cọc/ký quỹ mà người ứng tuyển phải nộp;
Năm là, giới thiệu công việc nhẹ nhàng ở nước ngoài với mức lương hấp dẫn
Đây cũng là một trong những thủ đoạn mà tội phạm lừa đảo việc làm hay sử dụng;
Theo đó, bị hại phải nộp một khoản tiền cho người môi giới/người tuyển dụng lao động ra nước ngoài làm việc để sử dụng vào mục đích chuẩn bị giấy tờ đưa người lao động đi nước ngoài;
Thực tế, không hề có công việc nhẹ như đã quảng cáo. Người lao động được đưa sang nước ngoài làm việc trong cơ sở không được đăng ký, làm các công việc không đúng với thỏa thuận, bị bóc lột sức lao động thậm tệ, nhưng họ không có cách nào liên hệ được với người môi giới/người tuyển dụng;
Vì không có tiền để về, cũng không có cách nào trốn thoát khỏi nơi làm việc nên hoặc là họ phải chờ sự giải cứu từ các cơ quan chức năng hoặc là phải tiếp tục tìm kiếm cơ hội để trốn thoát;
Như vậy, trên đây là một số dấu hiệu cơ bản, đặc trưng mà tội phạm lừa đảo việc làm hay sử dụng;
Ngoài các thủ đoạn này, tội phạm lừa đảo việc làm có thể sử dụng rất nhiều những cách thức khác, mục đích cuối cùng là phải để cho người bị lừa nộp một khoản tiền nhất định để được phỏng vấn hoặc được nhận việc.
Thực chất, không hề có công việc như đã mô tả hoặc có công việc nhưng là bất hợp pháp, không đúng với mô tả. Sau khi nhận được tiền, bị hại không thể liên hệ với đối tượng lừa đảo do họ đã bỏ trốn hoặc chặn mọi phương thức liên lạc hoặc các phương thức liên lạc đều là giả.
Lừa đảo việc nhẹ lương cao bị đi tù bao nhiêu năm?
Bên cạnh hành vi gian dối tuyển dụng làm việc để chiếm đoạt tiền thì người phạm tội bị xử lý hình sự khi thỏa mãn các yếu tố cấu thành tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản tại Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 như:
Nếu trị giá tiền bị chiếm đoạt dưới 2 triệu thì bị xử lý hình sự nếu họ đã bị xử phạt hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản hoặc đã bị kết án về tội phạm này, chưa xóa án tích mà còn vi phạm;
Hoặc hành vi phạm tội gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, an toàn xã hội …;
Hoặc thuộc một trong những dấu hiệu cấu thành tội phạm quy định tại khoản 1 Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015;
Người phạm tội cũng cần phải thỏa mãn các yếu tố cấu thành khác như phạm tội với lỗi cố ý, từ đủ 16 tuổi trở lên và đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự,..;
Cụ thể, mức phạt áp dụng đối với hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản của tội phạm lừa đảo việc làm như sau:
Điều 174. Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản
1. Người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm;
b) Đã bị kết án về tội này hoặc về một trong các tội quy định tại các điều 168, 169, 170, 171, 172, 173, 175 và 290 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
c) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;
d) Tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại và gia đình họ;
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
a) Có tổ chức;
b) Có tính chất chuyên nghiệp;
c) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;
d) Tái phạm nguy hiểm;
đ) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức;
e) Dùng thủ đoạn xảo quyệt;
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
c) Lợi dụng thiên tai, dịch bệnh.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:
a) Chiếm đoạt tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên;
c) Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Theo đó, tội phạm lừa đảo việc làm có thể phải đối mặt với mức án cao nhất là tù chung thân nếu trị giá tài sản bị lừa đảo có trị giá từ 500 triệu đồng trở lên hoặc lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp để thực hiện tội phạm.
Kết luận: Tùy thuộc mức độ vi phạm mà tội phạm lừa đảo việc làm phải chịu các hình phạt hình sự khác nhau. Theo đó, mức phạt cao nhất đối với tội phạm này là tù chung thân.
Ngoài hình phạt chính, người phạm tội còn có thể bị áp dụng một hoặc một số hoặc toàn bộ các hình phạt bổ sung như điều luật đã nêu ở trên.
Phòng tránh tội phạm lừa đảo việc làm thế nào?
Để phòng tránh tội phạm này, mỗi người dân có thể tham khảo các cách thức như sau:
Nâng cao cảnh giác trước những lời mời làm việc mà tính chất công việc nhẹ nhàng, lương cao;
Cảnh giác, phòng tránh với những thông tin tuyển dụng mà không rõ ràng về địa chỉ công ty, mô tả công việc, không yêu cầu kinh nghiệm/năng lực/trình độ công việc cũng như các thông tin nhận diện khác để nhận diện công ty tuyển dụng;
Không nộp tiền đặt cọc, ký quỹ theo yêu cầu của người tuyển dụng để được tuyển dụng vào làm việc bởi vì nếu là các doanh nghiệp có nhu cầu tuyển dụng nhân viên thực sự sẽ không thu bất kỳ khoản phí nào của người lao động;
Cảnh giác với những trường hợp phỏng vấn online, phỏng vấn thông qua app, phỏng vấn qua điện thoại,...bởi vì các công ty có nhu cầu tuyển dụng nhân viên đều sẽ thực hiện phỏng vấn trực tiếp;
Kết luận: Trên đây là một số phương thức phòng tránh tội phạm lừa đảo việc làm mà người dân có thể áp dụng thực hiện.
Ngoài ra, nếu như đã thực hiện chuyển tiền cho tội phạm, người bị lừa phải ngay lập tức trình báo vụ việc tới cơ quan công an gần nhất để được hỗ trợ giải quyết.
19006199 để được hỗ trợ.
Tác giả: Trần Điệp 
