Hiện nay, các vụ án tranh chấp về việc chia tài sản thừa kế diễn ra ngày một phức tạp, đặc biệt là việc phân chia thừa kế khi liên quan đến nhiều người, nhiều hàng thừa kế. Phân chia di sản thừa kế khi không có di chúc trong trường hợp người mất là ông bà ngoại được thực hiện như thế nào? Nếu có tranh chấp phát sinh thì phải xử lý ra sao?
Câu hỏi: Chào Luật sư, tôi có câu hỏi liên quan đến việc phân chia tài sản thừa kế từ ông bà ngoại mong được tư vấn, giải đáp như sau: Ông bà ngoại tôi mất cách đây 10 năm và không để lại di chúc. Di sản thừa kế của ông bà là thửa đất do ông bà khai hoang mà có.
Xin hỏi Luật sư, dì tôi tự ý làm sổ đỏ như vậy có đúng pháp luật không? Mẹ tôi nhận thấy nếu không can thiệp thì có thể dì sẽ bán hết đất của ông bà ngoại (mẹ tôi là con cả của ông bà ngoại) nên đã yêu cầu dì phải chia đều đất mà ông bà ngoại để lại cho các anh chị em. Dì tôi không đồng ý, các anh chị em khác lời qua tiếng lại và mâu thuẫn ngày càng tăng.
Tôi muốn hỏi trường hợp này, nếu các anh chị em của mẹ tôi không thể tự thoả thuận được thì mẹ tôi và những người anh chị em khác có quyền gửi đơn khởi kiện để yêu cầu phân chia tài sản không?
Chào bạn, liên quan đến việc chia thừa kế của ông bà ngoại mà bạn đang vướng mắc, chúng tôi giải đáp như sau:
Khi nào tài sản thừa kế là đất đai được đứng tên một người con?
Trước hết, theo thông tin mà bạn cung cấp, chúng tôi hiểu rằng:
+ Những người được hưởng thừa kế hợp pháp di sản của ông bà ngoại bạn là 04 người con;
+ Hiện tại thửa đất là di sản thừa kế đang được đứng tên người dì của bạn;
+ Các bên chưa tiến hành yêu cầu giải quyết tranh chấp về phân chia tài sản thừa kế tại bất kỳ cơ quan Nhà nước có thẩm quyền nào;
Căn cứ quy định của Bộ luật Dân sự 2015, pháp luật về đất đai, việc phân chia tài sản thừa kế của ông bà ngoài bạn là đất đai được thực hiện theo di chúc (nếu có di chúc hợp pháp) hoặc theo pháp luật (nếu không có di chúc hoặc phần tài sản được ghi nhận trong di chúc không có hiệu lực pháp luật).
Chia tài sản thừa kế theo pháp luật là việc phân chia tài sản thừa kế theo hàng thừa kế. Những người ở cùng hàng thừa kế thì được nhận phần tài sản thừa kế bằng nhau, người ở hàng thừa kế sau chỉ được nhận thừa kế nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước hoặc những người thừa kế trước từ chối nhận di sản thừa kế/thuộc trường hợp không được nhận tài sản thừa kế. Những người thừa kế theo pháp luật của ông bà ngoại bạn là những người được quy định tại khoản 1 Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015 bao gồm:
Điều 651. Người thừa kế theo pháp luật
1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
…
=> Từ đây, suy ra, 04 người con của ông bà ngoại bạn đều có quyền được hưởng di sản thừa kế và mỗi người được hưởng ¼ khối tài sản do ông bà ngoại bạn để lại.
Vì thế, dì của bạn không nhận được sự đồng ý của những người đồng thừa kế khác đã tự mình đề nghị, cấp Giấy chứng nhận mang tên của riêng mình là trái quy định pháp luật. Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thực hiện cấp Giấy chứng nhận cho riêng một người dì của bạn là trái với trình tự, thủ tục cấp sổ đỏ theo quy định của pháp luật đất đai.
Lúc này, để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình, mẹ bạn và những người anh chị em còn lại có quyền:
- Yêu cầu người dì này của bạn phải tặng cho/phân chia đều quyền sử dụng đất cho những người còn lại thông qua việc tách thửa tặng cho, nếu không thể tách thửa thì phải thực hiện tặng cho một phần quyền sử dụng đất để những người còn lại cùng được sử dụng chung thửa đất (đồng quyền sử dụng đất). Và chia đều số tiền đã bán đất/chuyển nhượng quyền sử dụng đất trước đó mà dì bạn đã thực hiện;
Xem thêm: Thủ tục tách thửa tặng cho đất đai thế nào?
- Khởi kiện tới Tòa án nhân dân có thẩm quyền để yêu cầu hủy Giấy chứng nhận đã cấp (Tòa án nhân dân cấp tỉnh nơi có đất);
- Yêu cầu cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thực hiện thu hồi Giấy chứng nhận đã cấp do cấp không đúng đối tượng theo quy định tại Điều 106 Luật Đất đai 2013.
Như vậy, người dì của bạn tự mình thực hiện cấp sổ đỏ khi không nhận được sự đồng ý của những người còn lại là trái quy định pháp luật. Để đảm bảo quyền lợi cho mình, mẹ bạn và những anh chị em còn lại có quyền yêu cầu người dì này phải chia đều tài sản là đất đai cho các anh chị em cùng số tiền thu được từ việc bán một phần diện tích thửa đất trước đó. Trường hợp người dì này của bạn không tự thực hiện việc phân chia thì mẹ bạn cùng những người anh chị em còn lại của mình có quyền gửi đơn khởi kiện tới Tòa án nhân dân có thẩm quyền yêu cầu hủy Giấy chứng nhận đã cấp hoặc yêu cầu cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thu hồi Giấy chứng nhận đã cấp cho dì bạn.
Được khởi kiện chia thừa kế đất đã được cấp sổ đỏ đứng tên 01 người con không?
Dựa trên thông tin bạn cung cấp, căn cứ quy định pháp luật hiện hành, chúng tôi cung cấp cho bạn một số phương thức giải quyết tranh chấp khi chia thừa kế là di sản của ông bà ngoại của bạn như sau:
Cách 1: Thương lượng, hòa giải
Gia đình bạn tiến hành họp gia đình, yêu cầu người dì đứng tên sổ đỏ đất đai của ông bà ngoại bạn chia đều cho những người thừa kế còn lại và chia cả số tiền mà dì bạn đã bán đất/chuyển nhượng quyền sử dụng đất trước đó.
Nếu thương lượng được thì các bên chỉ cần ký kết hợp đồng tặng cho quyền sử dụng một phần thửa đất có công chứng/chứng thực và thực hiện đăng ký biến động/sang tên theo quy định. Đây là cách thức giải quyết nhanh chóng, giữ được hòa khí gia đình và ít tốn kém nhất.
Cách 2: Khởi kiện yêu cầu phân chia tài sản thừa kế nhưng không yêu cầu hủy Giấy chứng nhận đã cấp
Mẹ bạn và các anh chị em khác có quyền khởi kiện tới Tòa án nhân dân có thẩm quyền để yêu cầu Tòa án phân chia tài sản thừa kế mà ông bà ngoại bạn để lại theo quy định pháp luật.
Tòa án có thẩm quyền giải quyết là Tòa án nhân dân cấp huyện nơi có đất (khoản 5 Điều 26 và khoản 1 Điều 35 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015).
Khi khởi kiện bạn cần phải chuẩn bị đơn khởi kiện cùng các tài liệu chứng minh cho yêu cầu khởi kiện của mình như: Giấy tờ chứng minh việc sử dụng đất của ông bà ngoại của bạn (biên lai nộp thuế, giấy tờ đăng ký đất đai, trích lục bản đồ địa chính…); Giấy tờ tùy thân của những người được nhận thừa kế; Giấy chứng tử của ông bà ngoại bạn….
Bản án có hiệu lực của Tòa là căn cứ để mẹ bạn và những người anh em của mình đăng ký biến động/cấp lại Giấy chứng nhận tại cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.
Cách 3: Khởi kiện yêu cầu phân chia di sản thừa kế đồng thời yêu cầu hủy Giấy chứng nhận đã cấp
Mẹ bạn, những người anh em của mẹ bạn cũng có quyền khởi kiện yêu cầu chia tài sản thừa kế đồng thời yêu cầu hủy Giấy chứng nhận đã cấp cho người dì của bạn.
Lúc này, căn cứ Điều 34 của Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, thẩm quyền thụ lý, giải quyết vụ việc là của Tòa án nhân dân cấp tỉnh nơi có đất.
Tại đây, ngoài các tài liệu, hồ sơ như trường hợp khởi kiện mà không yêu cầu hủy sổ như chung tôi đã trình bày ở trên thì mẹ bạn/anh chị em của mẹ bạn còn phải chuẩn bị thêm tài liệu, giấy tờ chứng minh cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp sổ đỏ cho dì bạn là trái quy định pháp luật.
Bản án có hiệu lực của Tòa án là căn cứ để mẹ bạn, những người anh em của mẹ bạn được đăng ký biến động quyền sử dụng đất/hoặc cấp lại Giấy chứng nhận tại cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.
Để cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thu hồi lại Giấy chứng nhận đã cấp thì bạn cần phải có đơn đề nghị/đơn yêu cầu...kèm theo các tài liệu, chứng cứ chứng minh cho yêu cầu thu hồi của mình là đúng quy định tại Điều 106 Luật Đất đai 2013. Một số lý do, căn cứ đề nghị thu hồi là:
- Thu hồi do cấp không đúng đối tượng: Phải cấp cho toàn bộ những người được hưởng thừa kế từ ông bà ngoại của bạn thay vì chỉ cấp Giấy chứng nhận đứng tên của riêng 01 dì của bạn;
- Không đủ điều kiện để cấp Giấy chứng nhận;
Như vậy, mẹ bạn và những người anh em còn lại của mình có quyền khởi kiện tới Tòa án nhân dân có thẩm quyền để yêu cầu giải quyết tranh chấp về phân chia tài sản thừa kế. Ngoài việc khởi kiện thì tranh chấp khi chia tài sản thừa kế của ông bà ngoại bạn có thể được giải quyết theo một trong những cách còn lại mà chúng tôi đã hướng dẫn ở trên.
Trên đây là giải đáp thắc mắc về phân chia di sản thừa kế do ông bà ngoại để lại, nếu còn thắc mắc, vui lòng liên hệ 
19006192 để được hỗ trợ.
>> Tài sản thừa kế riêng là gì? Có phải tài sản chung vợ, chồng?
>> Vợ có được thừa kế tài sản riêng của chồng không?
Tác giả: Trần Điệp 
Chủ đề:
