Theo Bộ luật Hình sự hiện hành, hiện nay có 02 tình tiết tăng nặng: Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự và tình tiết tăng nặng định khung hình phạt. Vậy, tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự là gì? Có những tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự nào?
Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự hiện nay gồm những gì?
Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự là những yếu tố làm thay đổi mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội theo hướng nặng hơn.
Theo khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015 được sửa đổi năm 2017, có 15 tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự sau:
- Phạm tội có tổ chức;
- Phạm tội có tính chất chuyên nghiệp;
- Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội;
- Phạm tội có tính chất côn đồ;
- Phạm tội vì động cơ đê hèn;
- Cố tình thực hiện tội phạm đến cùng;
- Phạm tội 02 lần trở lên;
- Tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm;
- Phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ có thai hoặc người đủ 70 tuổi trở lên;
- Phạm tội đối với người ở trong tình trạng không thể tự vệ được, người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng, người bị hạn chế khả năng nhận thức hoặc người lệ thuộc mình về mặt vật chất, tinh thần, công tác hoặc các mặt khác;
- Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp, thiên tai, dịch bệnh hoặc những khó khăn đặc biệt khác của xã hội để phạm tội;
- Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt hoặc tàn ác để phạm tội;
- Dùng thủ đoạn hoặc phương tiện có khả năng gây nguy hại cho nhiều người để phạm tội;
- Xúi giục người dưới 18 tuổi phạm tội;
- Có hành động xảo quyệt hoặc hung hãn nhằm trốn tránh hoặc che giấu tội phạm.
Theo đó, các tình tiết đã được quy định là dấu hiệu định tội hoặc định khung hình phạt thì không được coi là tình tiết tăng nặng.
Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong một vụ án sẽ làm cho tội phạm thay đổi mức độ nguy hiểm trong vụ án đó. Tuy nhiên, các tình tiết này cũng chỉ làm cho tội phạm thay đổi mức độ nguy hiểm trong phạm vi cấu thành tội phạm, cấu thành định khung chứ không làm thay đổi tính chất của tội phạm ấy.
Điều này có nghĩa, không thể vì có tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự mà người phạm tội sẽ bị xử phạt theo mức hình phạt cao hơn mức cao nhất của khung hình phạt mà người đó bị kết án.
Do vậy, nếu bị cáo bị kết án về tội phạm quy định tại khoản thấp mà có nhiều tình tiết tăng nặng thì Toà án cũng không được quyết định mức án theo quy định tại khoản cao hơn của điều luật.
Có những tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự nào? (Ảnh minh họa)
Cần lưu ý gì khi áp dụng các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự?
Khi áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự cần lưu ý một số trường hợp sau:
- Khi kết án về một tội phạm cụ thể mà tình tiết tăng nặng đã là tình tiết định tội, thì không áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự tương ứng quy định tại khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự.
Ví dụ: Khi kết án một người về Tội tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại theo quy định tại khoản 1 Điều 187 Bộ luật Hình sự thì Tòa án không được áp dụng thêm điểm a (có tổ chức) khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự để quyết định hình phạt đối với họ.
- Khi kết án bị cáo về một tội phạm cụ thể theo tình tiết tăng nặng định khung hình phạt mà tình tiết ấy cũng được quy định là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự, thì không áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự tương ứng quy định tại khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự.
Ví dụ: Khi kết án một người về Tội cướp tài sản theo quy định tại điểm a (có tổ chức), b (có tính chất chuyên nghiệp), h (tái phạm nguy hiểm) hoặc điểm e (phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu..) khoản 2 Điều 168 Bộ luật Hình sự, thì Tòa án không được áp dụng thêm điểm a (có tổ chức), b (có tính chất chuyên nghiệp), h (tái phạm nguy hiểm) hoặc điểm i (phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu..) khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự để quyết định hình phạt đối với họ.
- Khi kết án bị cáo về một tội phạm cụ thể theo tình tiết tăng nặng định khung hình phạt (ở khoản nặng hơn) mặc dù người này cũng phạm tội trong trường hợp có tình tiết tăng nặng định khung ở khoản nhẹ hơn và tình tiết nhẹ hơn cũng được Bộ luật Hình sự quy định là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự, thì không áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự tương ứng quy định tại khoản 1 Điều 52 BLHS.
Trên đây là những giải đáp về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự. Nếu bạn còn có vướng mắc, xin mời bạn đọc liên hệ 
19006192 và cùng trao đổi thêm với chúng tôi.
Tác giả: Linh Trang 
