Nhà nước là khái niệm đã quá quen thuộc với mỗi công dân, nhưng bạn đã hiểu rõ về quan niệm này và bản chất của Nhà nước chưa? Hãy cùng tìm hiểu ngay với Hiểu luật ở bài viết được chia sẻ dưới đây nhé!
Nhà nước là gì?
Có nhiều các quan niệm khác nhau về định nghĩa Nhà nước là gì, khái niệm này đã được nghiên cứu dưới nhiều góc độ, phạm vi và dưới nhiều quan điểm chính trị khác nhau. Trải qua các thời đại khác nhau, năng lực nhận thức khác nhau quan niệm về Nhà nước ngày càng phong phú.
Theo nhà tư tưởng vĩ đại thời cổ đại Aristote, Nhà nước là kết hợp của các gia đình. Một số tác giả lại cho rằng, Nhà nước là một đơn vị chính trị riêng biệt, độc lập thống trị một vùng lãnh thổ được công nhận.
Một số tác giả khác cũng có cùng nhận định tổ chức Nhà nước bao gồm giai cấp, lãnh thổ, dân cư, chính quyền độc lập, xây dựng và thực thi pháp luật để đảm bảo trật tự xã hội trong phạm vi lãnh thổ đó.
Trong khi đó, khi nghiên cứu về nguồn gốc của Nhà nước, Ăngghen đề xuất quan niệm tại giai đoạn xã hội phát triển đến một thời điểm nhất định sự phân chia giai cấp và mâu thuẫn giai cấp diễn ra, xã hội sẽ sản sinh ra Nhà nước với nhiệm vụ xoa dịu xung đột và giữ chúng trong vòng trật tự.
Từ quan điểm trên, Lenin phát triển và nhấn mạnh vai trò của Nhà nước là bộ máy được sử dụng để duy trì sự thống trị của giai cấp này với giai cấp khác. Bộ máy nhất định này tự tách ra từ xã hội, là một nhóm người chỉ chuyên hoặc gần như chỉ chuyên, chỉ chuyên làm công việc cai trị.
Tóm lại, mỗi cách tiếp cận khác nhau với ý nghĩa, mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu riêng, khái niệm Nhà nước có nội hàm phong phú, đa chiều, đa diện hơn, trở thành hiện tượng phức tạp và đa dạng.
Nhà nước không đồng nhất với xã hội mà chỉ là một bộ phận của xã hội, là một hình thức tổ chức của con người được xây dựng để quản lý xã hội, điều chỉnh hoạt động của xã hội.
Sự ra đời và tồn tại của Nhà nước là tất yếu và có sự gắn bó chặt chẽ nhưng không đồng nhất về nhận thức với pháp luật. Qua đó, có thể định nghĩa Nhà nước là tổ chức quyền lực chuyên thực thi quyền lực nhằm tổ chức và quản lý xã hội, nhằm phục vụ lợi ích chung của xã hội và của lực lượng cầm quyền.
Nhà nước là tổ chức quyền lực chuyên thực thi quản lý xã hội
Đặc điểm và chức năng của Nhà nước
Trước khi tìm hiểu về bản chất của Nhà nước, cùng tìm hiểu về đặc điểm của Nhà nước. Nhà nước là tổ chức có các đặc điểm cơ bản như:
Phân bổ dân cư không phụ thuộc vào giai cấp, tôn giáo, dân tộc, nghệ nghiệp hay địa vị xã hội mà được phân theo các đơn vị hành chính - lãnh thổ.
Có bộ máy quyền lực công có sức mạnh cưỡng chế gồm quân đội, Tòa án, cảnh sát, công chức chuyên nghiệp chuyên quản lí xã hội và cai trị.
Nhà nước có chủ quyền tối cao, quyết định các vấn đề đối nội, đối ngoại quan trọng trong phạm vi lãnh thổ của nước mình.
Ban hành pháp luật, những quy tắc xử sự chung, bắt buộc thực hiện đối với mọi chủ thể trong xã hội. Sử dụng pháp luật làm công cụ quản lý xã hội và nhiệm vụ cai trị.
Nhà nước quyết định mọi loại thuế bắt buộc thực hiện đối với mỗi cá nhân, tổ chức trong xã hội nhằm xây dựng nguồn tài chính cho bộ máy công quyền và thực hiện các chức năng của mình.
Căn cứ vào phạm vi hoạt động chức năng của Nhà nước được phân thành các chức năng sau:
Chức năng đối nội: Là những mặt hoạt động chủ yếu trong quan hệ với các cá nhân, tổ chức trong nước
Chức năng đối ngoại: Là những mặt hoạt động chủ yếu trong mối quan hệ với các quốc gia và dân tộc khác.
Căn cứ vào các lĩnh vực hoạt động của Nhà nước trong xã hội, chức năng của Nhà nước bao gồm:
Chức năng kinh tế: Là chức năng được Nhà nước thực hiện nhằm củng cố, đồng thời bảo vệ sự tồn tại, ổn định, phát triển kinh tế.
Chức năng xã hội: Là toàn bộ hoạt động của Nhà nước trong tổ chức, quản lý xã hội như giáo dục, việc làm, lao động, y tế,… nhằm góp phần củng cố, bảo vệ lợi ích chung, phát triển ổn định, an toàn và hài hoà của toàn xã hội.
Chức năng trấn áp: Trong trường hợp có đấu tranh giai cấp, chức năng trấn áp nhằm bảo vệ sự tồn tại của Nhà nước, bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị.
Chức năng tiến hành chiến tranh xâm lược: của các Nhà nước chủ nô, phong kiến và tư sản giai đoạn chủ nghĩa đế quốc trở về trước nhằm xâm chiếm và mở rộng lãnh thổ, đồng thời bóc lột sức của lao động…
Chức năng bảo vệ trật tự pháp luật: Nhà nước sử dụng nhiều biện pháp nhằm phòng, chống tội phạm và các vi phạm pháp luật nhằm đảm bảo ổn định, trật tự an toàn xã hội.
Chức năng bảo vệ đất nước: Là chức năng nhằm chống lại các cuộc chiến tranh xâm lược hoặc các ảnh hưởng tiêu cực khác từ bên ngoài lãnh thổ.
Chức năng thiết lập quan hệ với các nước khác: Thiết lập các quan hệ chính trị, kinh tế, văn hoá… với các quốc gia khác trên thế giới với mục đích phát triển kinh tế, giáo dục… trong nước, đồng thời có thể cùng nhau giải quyết các vấn đề có tính chất quốc tế.
Bản chất của Nhà nước là gì?
Bản chất giai cấp
Khi các tầng lớp giai cấp xuất hiện đến một giai đoạn nhất định, mâu thuẫn giai cấp xảy ra và không thể giải quyết được, từ đó sinh ra nhu cầu nắm giữ quyền lực để cai quản xã hội đòi hỏi giai cấp đó phải trở thành giai cấp thống trị là Nhà nước.
Nhà nước là một bộ máy cưỡng chế, là công cụ quản lý và đảm bảo trật tự xã hội, đồng thời là công cụ bảo vệ lợi ích cho các giai cấp, thực hiện các mục đích đã đề ra của giai cấp thống trị bằng cách áp đặt hệ tư tưởng với xã hội thông qua pháp luật.
Như vậy, bản chất giai cấp thể hiện ở chỗ Nhà nước là giai cấp thống trị, bảo vệ lợi ích cho giai cấp thống trị và các giai cấp khác trong xã hội, duy trì sự ổn định, an toàn và toàn vẹn lãnh thổ đất nước.
Bản chất của Nhà nước gồm tính giai cấp và tính xã hội
Bản chất xã hội
Bản chất xã hội của Nhà nước thể hiện tại mục đích, chức năng của nhà nước, là đảm bảo lợi ích, ý chí chung của xã hội. Nhà nước không chỉ bảo vệ lợi ích của giai cấp cầm quyền mà phải quan tâm đến bảo vệ lợi ích cơ bản của các giai cấp khác trong xã hội để tránh tình trạng hỗn loạn, mất trật tự xã hội.
Đồng thời, các hoạt động của nhà nước giải quyết những vấn đề chung như sản xuất, thiên tai, ổn định trật tự xã hội,… tiến hành thực hiện giúp các vực trong xã hội hoạt động bình thường và phát triển như: xây bệnh viện, trường học, đường xá, giải quyết các tệ nạn xã hội,… vì lợi ích chung của cả cộng đồng.
Nhà nước còn mang bản chất xã hội ở chỗ cần đảm bảo các quyền và lợi ích hợp pháp về tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự, và tải sản của mỗi cá nhân, tổ chức.
Mối quan hệ của tính giai cấp và tính xã hội của Nhà nước
Bản chất của Nhà nước mang tính giai cấp và xã hội, là hai mặt không thể tách rời, gắn bó chặt chẽ, đan xen lẫn nhau trong một thể thống nhất và đều luôn được thể hiện một cách sâu sắc.
Nhà nước luôn phải chú ý đến lợi ích chung của toàn xã hội. Tuy nhiên, mỗi Nhà nước khác nhau trong mỗi giai đoạn khác nhau có mức độ và sự thể hiện tính giai cấp, tính xã hội khác nhau, tùy thuộc vào điều kiện và nhận thức của giai cấp cầm quyền.
Bản chất của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, nhân dân Việt Nam đã thành công trong cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, giai cấp xây dựng lên Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.
Bản chất của Nhà nước Việt Nam mang tính xã hội sâu sắc
Đây là một kiểu Nhà nước mới, mang tính xã hội sâu sắc, là Nhà nước của dân, do dân và vì dân, trực tiếp tổ chức và quản lý hầu hết các mặt của đời sống xã hội một cách dân chủ và một công cụ thực hiện xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Bản chất của Nhà nước còn thể hiện qua tính giai cấp ở chỗ luôn đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của Nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, là nhà nước quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
Bài viết trên đã cung cấp những thông tin về chủ đề bản chất của Nhà nước. Hy vọng bạn đọc đã được giải đáp những thắc mắc về vấn đề này, ngoài ra, bạn có thể liên hệ với Hiểu Luật để tìm hiểu thêm những thông tin mới nhất về pháp luật.
Tác giả: Minh Nguyệt 
