Phương pháp luận là gì? Có những loại phương pháp luận nào?

Phương pháp luận được nhiều người biết đến với ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn. Vậy phương pháp luận là gì? Phương pháp luận có những loại nào và vai trò gì? Hãy cùng chúng tôi theo dõi bài viết sau để có nắm được những thông tin về phương pháp luận nhé!

Phương pháp luận là gì? Định nghĩa phương pháp luận trong nghiên cứu khoa học

- Khái niệm phương pháp luận (tên tiếng anh là Methodology):

Phương pháp luận là lý luận về phương pháp hay  hệ thống các phương pháp. Đây là hệ thống các quan điểm lý luận, nguyên lý được đúc rút từ những quy luật khách quan đã được công nhận là chuẩn xác và sử dụng hiệu quả. 

Phương pháp luận là cơ sở nền tảng có tác dụng chỉ đạo, định hướng việc tìm kiếm, lựa chọn xây dựng các phương pháp. Đồng thời,  xác định phạm vi, khả năng áp dụng các phương pháp một cách hiệu quả nhất.

Từ đó, thực hiện việc điều chỉnh các hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn nhằm giải quyết vấn đề cũng như thực hiện các mục tiêu đã xác định.

Một số ví dụ về phương pháp luận là phương pháp hiện tượng học, phương pháp dân tộc học, phương pháp lý thuyết cơ sở.

Khái niệm phương pháp luận (Tên tiếng anh là Methodology)

- Định nghĩa phương pháp luận trong nghiên cứu khoa học:

Phương pháp luận trong nghiên cứu khoa học là một bộ phận quan trọng của khoa học với hệ thống các nguyên lý, quan điểm mang tính triết học làm nền tảng.

Phương pháp luận này được sử dụng để lựa chọn, xây dựng các phương pháp và định hướng việc xác định phương hướng cho nghiên cứu khoa học.Phương pháp luận trong nghiên cứu khoa học gắn liền với từng bộ môn khoa học nhất định như toán học, hóa học, kinh tế học... 

Vì vậy, khi thực hành nghiên cứu đúng chủ đề, phương pháp luận trong nghiên cứu khoa học sẽ làm rõ bản chất của khoa học, hoạt động nghiên cứu khoa học cũng như cơ chế, kỹ năng tư duy sáng tạo trong nhận thức của nhà nghiên cứu khoa học.

Phương pháp luận này là kết quả của quá trình khái quát lý thuyết và thực tiễn nghiên cứu khoa học, góp phần quan trọng thúc đẩy các bước tiến trong công trình nghiên cứu và tìm ra cấu trúc logic của các công trình nghiên cứu đó. 

Qua những nội dung ở trên, chúng ta đã biết được phương pháp luận là gì. Để biết rõ hơn về phương pháp luận cần phải hiểu được ý nghĩa của nó. 

Phương pháp luận có ý nghĩa gì?

Phương pháp luận mang ý nghĩa rất lớn trong việc chỉ đạo, định hướng con người đối với hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn. Đây là cách mang  đến những tri thức có giá trị đối với lý luận và thực tiễn nâng cao nhận thức con người. 

Bên cạnh đó, phương pháp luận có ý nghĩa quan trọng đối với các nhà nghiên cứu khoa học. Đây là cơ sở giúp các nhà khoa học nhà chuyên môn tìm ra cách tiếp cận mới, các phương pháp nghiên cứu mới.

Từ đó, xác định hướng đi đúng cho tiến trình nghiên cứu một đề tài cũng như tìm ra cấu trúc logic của các công trình nghiên cứu đó.

Phương pháp luận chú ý đến phương pháp tổ chức, quản lý nghiên cứu khoa học và công nghệ. Đây là cách để nâng cao tiềm lực khoa học nhằm đạt được hiệu quả cao trong các công trình khoa học.

Phương pháp luận là công cụ hiệu quả để đưa ra phương hướng giúp các nhà khoa học, nhà quản lý trong công tác tổ chức, quản lý, thực hành sáng tạo khoa học. 

Phương pháp luận có ý nghĩa thể hiện mối quan hệ biện chứng giữa khách quan và chủ thể. Khi tư duy hay hành động, chủ thể cần dựa trên cơ sở tôn trọng khách quan, xuất phát từ khách quan. 

Qua việc vận dụng phương pháp luận, chủ thể phát huy được tính năng động, sáng tạo chủ quan trong hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn. Đồng thời biết cách phê phán, đấu tranh khắc phục tư tưởng thụ động, phó mặc trước những khó khăn thử thách của cuộc sống. 

Phương pháp luận chính là tiền đề cho nhận thức đúng đắn khách quan nhằm xác định mục tiêu, phương hướng, biện pháp phù hợp với hoạt động thực tiễn nhằm cải tiến khách quan theo mục tiêu đặt ra.

Ý nghĩa của phương pháp luận 

Có những loại phương pháp luận nào?

Phương pháp luận là phương pháp được phân loại theo các cấp độ khác nhau bao gồm hai loại chính.

Loại phương pháp luận bộ môn (ngành)

Đây là phương pháp luận có phạm vi điều chỉnh, áp dụng ở cấp độ hẹp nhất, được gắn liền với một bộ môn hoặc ngành khoa học cụ thể. Con người áp dụng phương pháp luận này để nghiên cứu bộ môn riêng biệt .

Các nguyên tắc và quan điểm của phương pháp luận bộ môn được rút ra từ một lý thuyết khoa học chuyên ngành cụ thể. Vì vậy phương pháp luận này cần phải đi sâu thể hiện triết lý của bộ môn cũng như nguyên tắc hoạt động của nó.

Qua đó, góp phần phản ánh được quy luật của bộ môn ở một lĩnh vực cụ thể như toán học, văn học, triết học,...

Khi nghiên cứu những bộ môn hoặc ngành tương ứng thì bản chất của phương pháp luận khoa học sẽ được làm rõ bản chất. 

Từng bộ môn với các đặc điểm, tính chất khác nhau sẽ có phương pháp điều chỉnh khác nhau. Với phương pháp luận này, con người được tích lũy kiến thức bộ môn đó để áp dụng vào các hoạt động thực tiễn trong đời sống. 

Loại phương pháp luận chung

Phương pháp này được sử dụng cho nhiều đối tượng khác nhau và được chia nhỏ thành 2 loại cấp độ khác nhau:

- Thứ nhất là phương pháp luận chung:

Phương pháp luận chung có các quan điểm, nguyên tắc chung hơn phương pháp luận bộ môn (ngành), Đây là phương pháp luận sử dụng cho nhóm ngành có đối tượng nghiên cứu chung .

Người nghiên cứu sử dụng một hoặc một vài phương pháp chung nhằm thực hiện nghiên cứu và giải quyết các vấn đề liên quan đến nhóm đối tượng.

Nghiên cứu ở phương pháp luận này mang tính chất khái quát chung, không đi sâu nghiên cứu từng đặc điểm, tính chất của đối tượng.

- Thứ hai là phương pháp luận chung nhất:

Đây còn được gọi là phương pháp luận triết học Mác-Lênin. Phương pháp luận chung nhất mô tả khái quát các nguyên lý, quan điểm chung nhất được sử dụng cho mọi ngành khoa học. Đây là cơ sở xác định phương pháp luận chung và phương pháp luận bộ môn cũng như các phương pháp hoạt động cụ thể của nhận thức và thực tiễn.

Phương pháp luận này góp phần đáp ứng những đòi hỏi của nhận thức khoa học hiện đại cũng như hoạt động cải tạo, xây dựng thế giới mới.

Mác-Lênin mang tới phương pháp luận chung nhất 

Phương pháp luận triết học Mác- LêNin có vai trò gì?

Phương pháp luận triết học Mác - LêNin có vai trò rất quan trọng đối với con người và xã hội.

Phương pháp luận chỉ đạo và định hướng quá trình tìm kiếm, xây dựng, lựa chọn và vận dụng các phương pháp nhằm thực hiện các hoạt động nhận thức và thực tiễn. 

Đây là hệ thống tri thức lý luận chung nhất của con người về thế giới, vị trí vai trò con người trong thế giới đó. Từ đó, định hướng cho quá trình điều chỉnh hành vi và phát triển thế giới quan của mỗi cá nhân, mỗi cộng đồng trong lịch sử đúng với các quy chuẩn triết lý trong đời sống xã hội.

Phương pháp luận này chính là nền tảng cơ sở cho con người có được tư duy và hành động đúng đắn. Bên cạnh đó, phương pháp luận này có vai trò quan trọng trong đề ra các phương pháp, hướng giải quyết các vấn đề tiêu cực tồn tại trong xã hội.

Như vậy, phương pháp luận triết học Mác-LêNin góp phần phát triển con người, phát triển cộng đồng xã hội một cách tốt nhất.

Qua bài viết trên, các bạn đã nắm được kiến thức phương pháp luận là gì cũng như biết được có những loại phương pháp luận nào. Hy vọng những thông tin về phương pháp luận được chia sẻ ở trên là hữu ích với bạn.