Quan liêu là gì? Nguyên nhân và cách khắc phục bệnh quan liêu

Quan liêu được coi là vấn đề nhức nhối của xã hội, là căn bệnh không còn quá xa lạ ở các nước đang phát triển, trong đó có nước ta. Vậy, quan liêu là gì? Biểu hiện và bản chất của bệnh quan liêu ra sao? Nguyên nhân và cách khắc phục bệnh quan liêu như thế nào? Những thắc mắc trên sẽ được giải đáp trong bài viết dưới đây. Cùng theo dõi nhé!

Quan liêu là gì? Ý nghĩa thực sự của từ quan liêu

Khái niệm

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, khái niệm quan liêu được giải thích như sau:

Quan liêu là “bệnh giấy tờ, bệnh hình thức, không thực tế, là xa cách quần chúng, không theo đường lối quần chúng, làm không đúng chính sách của Chính phủ và của đoàn thể”.

Quan liêu là cán bộ phụ trách không bám sát thực tế, không đào sâu bản chất công việc, chỉ đạo một cách đại khái, chung chung.

Quan liêu là cán bộ xa rời quần chúng, không rõ lai lịch, tư tưởng và công tác của cán bộ mình, không tiếp thu ý kiến của quần chúng, sợ phê bình và tự phê bình. Bệnh quan liêu còn được thể hiện ở tác phong của người cán bộ, đó là thiếu dân chủ, không tuân thủ nguyên tắc lãnh đạo tập thể, phân công phụ trách.

Ý nghĩa

Từ thời kỳ phong kiến ở Việt Nam và Trung Quốc, từ quan liêu được chỉ chung cho những người làm quan, ngang hàng nhau. Vì chữ “liêu” trong “Quan liêu” có nghĩa là quan lại. Còn “Bộ máy quan liêu” dùng chỉ chế độ tuyển quan thông qua thi cử và xét thành tích.

Quan liêu là căn nguyên của mọi sai lầm trong công tác cán bộ (Ảnh minh họa - Nguồn: Internet)

Cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, khái niệm “Bộ máy quan liêu” (Bureaucracy) được đề ra bởi nhà kinh tế chính trị học kiêm xã hội học nổi tiếng người Đức - Max Weber.

Từ “Bureaucracy” được hình thành từ 2 thành tố là Bureau: bàn giấy làm việc hoặc cơ quan Chính phủ; cracy: chính thể, chế độ (như Democracy: chính thể dân chủ).

Hiểu một cách đơn giản, Bureaucracy là chế độ cơ quan bàn giấy, dịch sang tiếng Việt với tên gọi “chế độ quan liêu”. Theo Max Weber, Bureaucracy là hệ thống chức vụ được xác định rõ ràng, phân công nhiệm vụ cụ thể, chính xác; vận hành có tôn ti trật tự, thúc đẩy sự phân công lao động và chuyên môn hóa.

Theo đó, “quan liêu” là tính từ trung tính, không mang nghĩa tiêu cực như nhiều người vẫn nghĩ.

Biểu hiện và bản chất của bệnh quan liêu

Để xác định người có bệnh quan liêu, ta có thể dựa vào biểu hiện và bản chất của họ. Cụ thể là:

Biểu hiện

Theo Bác, người cán bộ mắc bệnh quan liêu trong công việc có biểu hiện như:

• Chỉ đạo xa rời thực tế, không suy xét nhiều mặt, chỉ biết quan tâm đến hình thức mà không đào sâu vào vấn đề cốt lõi.

• Không hành động triệt để, kiểm tra thực tế mà chỉ biết khai hội, viết chỉ thị và xem báo cáo trên giấy.

• Không kiểm tra, theo dõi sát sao công việc của bản thân và cấp dưới nên không kịp thời đôn đốc, khắc phục lỗi sai. Từ đó, công việc không có hiệu quả, thiệt hại về tài sản, công sức của Nhà nước và nhân dân.

• Hô hào khẩu hiệu, không tận tình trong công việc, lời nói đi ngược với hành động, không đề cập và giải quyết được vấn đề bức thiết của quần chúng nhân dân.

• Tự mãn, chủ quan, tưởng rằng mình hiểu biết, tinh thông mọi chuyện nên không nghe dân, không màng ý kiến của dân mà đóng cửa làm việc, vì thế mọi việc đều trở nên vô ích.

• Ích kỷ, quan cách, tự cho mình là một vua con khi được phân công phụ trách ở một vùng, tỏ thái độ ra oai và hạch sách người khác. Điều đó dẫn đến đoàn thể xa cấp dưới, xa nhân dân.

Bản chất

Quan liêu là sự tha hóa quyền lực của cơ quan công quyền, biểu hiện cụ thể ở:

• Bên ngoài (chủ yếu): thủ tục giấy tờ rườm rà, bộ máy cồng kềnh, nhiều tầng nấc trung gian.

• Bên trong: hám danh lợi, chạy theo chủ nghĩa thành tích, trọng địa vị, tranh thủ sơ hở của cơ chế quản lý để chuộc lợi cá nhân dẫn tới lạm quyền và lộng quyền.

Cán bộ mắc bệnh quan liêu thường coi trọng lợi ích của bản thân (Ảnh minh họa - Nguồn: Internet)

Ưu, nhược điểm của bệnh quan liêu

Mọi sự vật, sự việc tồn tại trong thế giới vật chất đều có ưu, nhược điểm. Quan liêu cũng vậy, cụ thể:

Ưu điểm

• Dựa vào những quy định, quy tắc để điều hành và quản lý một tổ chức lớn.

• Có cơ sở giám sát hoàn chỉnh và phân cấp quản lý giúp người dân có thể kháng cáo đến cấp cao hơn.

Nhược điểm

• Hoạt động kém hiệu quả gây nên nhiều mất mát.

• Thông tin có thể không thống nhất giữa các cơ quan và các cấp.

• Thực thi những quy định phức tạp, xử lý giấy tờ dư thừa không cần thiết.

• Giải quyết một việc lặp đi lặp lại giữa các cấp hoặc ngang cấp.

• Bộ máy quan liêu có xu hướng chậm thay đổi khi có gì đó mới hoặc chậm thực hiện thay đổi.

Nguyên nhân của bệnh quan liêu

Sau khi giải thích quan liêu là gì, Bác cũng đã chỉ rõ 6 nguyên nhân của bệnh quan liêu đó là: xa, sợ và khinh nhân dân, không tin tưởng, thấu hiểu và yêu thương nhân dân. Người nhận xét: Có nơi, nạn quan liêu rất trầm trọng, cán bộ ức hiếp dân!

Người cũng không quên nêu ra 5 nguyên tắc để xóa bỏ tệ quan liêu:

• Việc gì cũng phải học hỏi, bàn bạc với dân.

• Phải tin dân chúng.

• Phải luôn luôn chú ý đến tình hình thực tế của quần chúng và tổ chức theo nguyện vọng của quần chúng.

• Không theo đuôi quần chúng nhưng phải khéo léo tập trung ý kiến quần chúng, biến nó thành phương thức lãnh đạo quần chúng.

• Để chính trị đi vào lòng dân, trước đây cái gì cũng phải “từ trên xuống”, còn bây giờ cái gì cũng phải “từ dưới lên”.

Những giải pháp khắc phục bệnh quan liêu hiệu quả

Có thể nói, quan liêu như một loại bệnh, loại giặc và kẻ thù cần chống. Bệnh quan liêu không những làm biến chất một số cán bộ, Đảng viên mà còn khiến bộ máy của Đảng, Nhà nước và nhiều tổ chức xã hội giảm hiệu lực, thậm chí có lúc điêu đứng, tê liệt.

Nhằm ngăn ngừa và khắc phục nạn quan liêu, bạn có thể tham khảo một số giải pháp được chúng tôi chia sẻ như:

Tham gia đấu tranh chống lại bệnh quan liêu

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định chống quan liêu là “cuộc cách mạng nội bộ”. Vì vậy, mọi người cần chung tay đẩy lùi nạn quan liêu bằng cách tập trung vào việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức về đấu tranh chống quan liêu.

Nâng cao nhận thức, đoàn kết đấu tranh chống lại nạn quan liêu

Chấn chỉnh cơ cấu tổ chức, phương thức hoạt động

Chọn và sắp xếp sử dụng đúng người đúng mục đích là một trong những yếu tố góp phần cải tiến, chống quan liêu hiệu quả nhất. Hãy chọn những cán bộ có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt và giàu kinh nghiệm thực tiễn.

Cán bộ sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng đường lối của Đảng, Nhà nước cho nhân dân. Từ đó gắn kết, khơi dậy tinh thần yêu nước, làm việc thông minh và mang lại hiệu quả cao.

Đề cao tính dân chủ

Tính dân chủ cần được phát huy trong công cuộc đấu tranh chống bệnh quan liêu bởi các cấp, ban ngành. Quần chúng nhân dân phải được tự do nêu lên ý kiến, thể hiện quan điểm trong tổ chức bộ máy hành chính, tổ chức cán bộ một cách công khai, công bằng và khách quan.

Nâng cao tinh thần làm việc cho cán bộ

Xét về bản chất, mọi yếu tố khách quan sẽ trở nên dư thừa nếu cán bộ không có năng lực chuyên môn. Do đó, việc làm tốt công tác giáo dục, tạo dựng tác phong chuyên nghiệp, mẫu mực cho toàn bộ đội ngũ cán bộ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.

Tăng cường công tác kiểm tra

Trong công tác lãnh đạo, cán bộ và Đảng viên thường đề cao vai trò của mình mà quên đi công tác kiểm tra. Thực tế cho thấy, thiếu kiểm tra là nguồn cội nảy sinh ra nhiều ý kiến khác nhau trong công tác lãnh đạo, tổ chức và thực hiện.

Tích cực kiểm tra, rà soát cẩn thận những công việc đã và đang thực hiện

Kết luận

Bài viết đã giải thích chi tiết quan liêu là gì, cũng như đưa ra một số thông tin liên quan khác như biểu hiện, bản chất, nguyên nhân và cách khắc phục bệnh quan liêu. Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những kiến thức bổ ích về nạn quan liêu. Theo dõi Hieuluat.vn để cập nhật thêm nhiều bài viết khác nhé!