Khi phát sinh tranh chấp, Nhà nước khuyến khích các bên tự hòa giải hoặc hòa giải cơ sở. Trong đó, hòa giải cơ sở là điều kiện bắt buộc để tiến hành khởi kiện. Vậy, cụ thể về các loại hòa giải cũng như thủ tục hòa giải tranh chấp đất đai thế nào? Bài viết dưới đây sẽ làm rõ vấn đề này.
Hòa giải tranh chấp đất đai theo những cách nào?
Hiện nay, Nhà nước khuyến khích các bên tranh chấp đất đai tự hòa giải hoặc giải quyết tranh chấp đất đai thông qua hòa giải. Theo đó, tranh chấp mà các bên không thể tự hòa giải được thì gửi đơn đến Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất tranh chấp để hòa giải. Nội dung này đã được ghi nhận rất rõ tại Điều 202 Luật Đất đai 2013.
Như vậy, các bên có thể tiến hành hòa giải tranh chấp đất đai theo các cách sau:
- Các bên tranh chấp tự hòa giải: Đây là cách được nhà nước khuyến khích các bên lựa chọn bởi theo cách này giúp các bên tiết kiệm được nhiều thời gian, công sức hơn, kết quả hòa giải dựa trên tinh thần tự nguyện của các bên.
Ngoài ra, có thể thông qua hòa giải viên để hòa giải tranh chấp theo Luật Hòa giải cơ sở.
- Hòa giải tại UBND cấp xã: Như đã nêu ở trên, tranh chấp đất đai mà các bên không thể tự hòa giải thì gửi đơn đề nghị giải quyết tranh chấp đến UBND xã, việc lựa chọn hình thức hòa giải này sẽ đem lại kết quả hòa giải khách quan hơn, biên bản hòa giải thành sẽ có đầy đủ gía trị pháp lý, tránh được những rủi ro về sau.
Khởi kiện tranh chấp đất đai có bắt buộc hòa giải tại UBND xã?
Tại Điều 203 Luật Đất đai 2013 quy định về thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai như sau:
Tranh chấp đất đai đã được hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã mà không thành thì:
- Trường hợp đương sự có Giấy chứng nhận hoặc có một trong các loại giấy tờ quy định tại Điều 100 của Luật Đất đai 2013 và tranh chấp về tài sản gắn liền với đất: Do Tòa án nhân dân giải quyết;
- Trường hợp đương sự không có Giấy chứng nhận hoặc không có một trong các loại giấy tờ quy định tại Điều 100 của Luật Đất đai 2013 thì chỉ được lựa chọn một trong hai hình thức:
+ Yêu cầu giải quyết tranh chấp tại UBND cấp huyện; hoặc
+ Khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền.
Như vậy, việc lựa chọn giải quyết tranh chấp đất đai theo hình thức khởi kiện tại tòa án chỉ thực hiện sau khi các bên đã hòa giải tại UBND cấp xã mà không thành.
Thêm vào đó, khoản 2 Điều 3 Nghị quyết 04/2017/NQ-HĐTP cũng chỉ rõ:
2. Đối với tranh chấp ai là người có quyền sử dụng đất mà chưa được hòa giải tại UBND xã, phường, thị trấn nơi có đất tranh chấp theo quy định tại Điều 202 Luật Đất đai năm 2013 thì được xác định là chưa có đủ điều kiện khởi kiện quy định tại điểm b khoản 1 Điều 192 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015.
Đối với tranh chấp khác liên quan đến quyền sử dụng đất như: tranh chấp về giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất, tranh chấp về thừa kế quyền sử dụng đất, chia tài sản chung của vợ chồng là quyền sử dụng đất,... thì thủ tục hòa giải tại UBND xã, phường, thị trấn nơi có đất tranh chấp không phải là điều kiện khởi kiện vụ án.”
Tóm lại, hòa giải tranh chấp đất đai tại UBND xã là một trong những điều kiện quan trọng để khởi kiện giải quyết tranh chấp tại Tòa án. Do đó bạn cần lưu ý vấn đề này để Đơn khởi kiện tranh chấp đất đai không bị Tòa án từ chối thụ lý.
Hòa giải tranh chấp đất đai được thực hiện ra sao? (Ảnh minh họa)
Thủ tục hòa giải tranh chấp đất đai tại UBND xã thế nào?
Căn cứ theo Điều 202 Luật Đất đai 2013 và Điều 88 Nghị định 43/2014/NĐ-CP, thủ tục hòa giải tranh chấp đất đai tại UBND xã cụ thể như sau:
Bước 1: Các bên tranh chấp nộp Đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai tại UBND xã, phường, thị trấn nơi có đất tranh chấp.
Bước 2: Tiếp nhận đơn
Bước 3: Giải quyết đơn yêu cầu
Khi nhận được đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai, UBND xã, phường, thị trấn có trách nhiệm thực hiện các công việc sau:
- Thẩm tra, xác minh tìm hiểu nguyên nhân phát sinh tranh chấp, thu thập giấy tờ, tài liệu có liên quan do các bên cung cấp về nguồn gốc đất, quá trình sử dụng đất và hiện trạng sử dụng đất.
- Thành lập Hội đồng hòa giải để thực hiện hòa giải, gồm:
+ Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch UBND là Chủ tịch Hội đồng;
+ Đại diện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã, phường, thị trấn;
+ Tổ trưởng tổ dân phố đối với khu vực đô thị; trưởng thôn, ấp đối với khu vực nông thôn;
+ Người có uy tín trong dòng họ, ở nơi sinh sống, nơi làm việc;
+ Người có trình độ pháp lý, có kiến thức xã hội;
+ Già làng, chức sắc tôn giáo, người biết rõ vụ, việc;
+ Đại diện của một số hộ dân sinh sống lâu đời tại xã, phường, thị trấn biết rõ về nguồn gốc và quá trình sử dụng đối với thửa đất đó;
+ Công chức địa chính, công chức tư pháp xã, phường, thị trấn...
Lưu ý: Cuộc họp hòa giải có sự tham gia của các bên tranh chấp, thành viên Hội đồng hòa giải và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Việc hòa giải chỉ được tiến hành khi các bên tranh chấp đều có mặt, sẽ coi là hòa giải không thành nếu một trong các bên tranh chấp vắng mặt đến lần thứ 02.
- Kết quả hòa giải phải được lập thành biên bản và đầy đủ nội dung theo quy định.
- Biên bản hòa giải phải có chữ ký của Chủ tịch Hội đồng, các bên tranh chấp có mặt tại buổi hòa giải, các thành viên tham gia hòa giải và phải đóng dấu của UBND xã, phường, thị trấn; đồng thời phải được gửi ngay cho các bên tranh chấp và lưu tại UBND.
- Chủ tịch UBND xã, phường, thị trấn tổ chức lại cuộc họp Hội đồng hòa giải để xem xét giải quyết đối với ý kiến bổ sung và phải lập biên bản hòa giải thành hoặc không thành nếu trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày lập biên bản hòa giải thành mà các bên tranh chấp có ý kiến bằng văn bản khác với nội dung đã thống nhất trong biên bản hòa giải thành.
- Thời gian giải quyết: Không quá 45 ngày, kể từ ngày nhận được đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp.
Thủ tục hòa giải tranh chấp đất đai tại cơ sở ra sao?
Hòa giải ở cơ sở là việc hòa giải viên hướng dẫn, giúp đỡ các bên đạt được thỏa thuận, tự nguyện giải quyết với nhau các mâu thuẫn, tranh chấp. Theo đó tại khoản 1 Điều 5 Nghị định 15/2014/NĐ-CP quy định, tranh chấp về quyền sử dụng đất thuộc phạm vi hòa giải ở cơ sở.
Căn cứ để tiến hành hòa giải cơ sở gồm (Điều 16 Luật Hòa giải ở cơ sở năm 2013):
- Một bên hoặc các bên yêu cầu hòa giải;
- Hòa giải viên chứng kiến hoặc biết vụ, việc thuộc phạm vi hòa giải; hoặc
- Theo phân công của tổ trưởng tổ hòa giải hoặc đề nghị của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.
Về trình tự, thủ tục hòa giải cơ sở thực hiện như sau:
- Các bên trong hòa giải có quyền:
+ Lựa chọn, đề xuất hòa giải viên, địa điểm, thời gian để tiến hành hòa giải;
+ Đồng ý hoặc từ chối hòa giải;
+ Yêu cầu tạm dừng hoặc chấm dứt hòa giải;
+ Yêu cầu việc hòa giải được tiến hành công khai hoặc không công khai;...
- Trường hợp các bên đạt được thỏa thuận thì các bên có thể lập văn bản hòa giải thành gồm các nội dung: Căn cứ tiến hành hòa giải; Thông tin cơ bản về các bên; Nội dung chủ yếu của vụ, việc; Diễn biến của quá trình hòa giải; Thỏa thuận đạt được và giải pháp thực hiện; Quyền và nghĩa vụ của các bên; Phương thức, thời hạn thực hiện thỏa thuận; Chữ ký hoặc điểm chỉ của các bên và của hòa giải viên.
- Trường hợp các bên không đạt được thỏa thuận thì có quyền yêu cầu tiếp tục hòa giải hoặc yêu cầu cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giải quyết theo quy định pháp luật.
Trên đây là giải đáp về hòa giải tranh chấp đất đai. Nếu còn băn khoăn, bạn vui lòng gửi câu hỏi cho chúng tôi để được hỗ trợ.
Tác giả: Linh Trang 
Chủ đề:
