Đất đai vừa mang giá trị tinh thần, vừa mang lợi ích vật chất, bởi thế rất dễ xảy ra tranh chấp, mâu thuẫn. Vậy tranh chấp đất đai và cách giải quyết hiện nay như thế nào?
Thế nào là tranh chấp đất đai ?
Căn cứ theo khoản 24, Điều 3 Luật Đất đai 2013 có quy định về khái niệm tranh chấp đất đai như sau :
Tranh chấp đất đai là tranh chấp về quyền, nghĩa vụ của người sử dụng đất giữa hai hoặc nhiều bên trong quan hệ đất đai.
Ngoài ra, theo quy định tại Điều 166 và Điều 170 Luật Đất đai 2013 có quy định về quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất như người sử dụng đất được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, người sử dụng đất có nghĩa vụ sử dụng đất đúng ranh giới thửa đất,…
Do đó, ta có thể hiểu tranh chấp đất đai là tranh chấp trong việc xác định ai là người có quyền sử dụng đất hoặc tranh chấp về việc xác định ranh giới thửa đất.
Tranh chấp đất đai và cách giải quyết hiện nay ra sao? (Ảnh minh họa)
Các cách giải quyết tranh chấp đất đai hiện nay?
Cách giải quyết tranh chấp đất đai tại UBND cấp xã
Theo quy định tại khoản 2 Điều 202 Luật Đất đai 2013, nếu các bên tranh chấp không thể tự hòa giải được hoặc không thể hòa giải ở cơ sở thì có thể yêu cầu UBND cấp xã nơi có đất đang tranh chấp giải quyết.
Trình tự, thủ tục thực hiện giải quyết tranh chấp đất đai tại UBND cấp xã được thực hiện theo quy định tại Điều 88 Nghị định 43/2014/NĐ-CP như sau:
Bước 1 : Nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai.
Các bên tranh chấp có quyền nộp đơn tại UBND cấp xã nơi có đất đang tranh chấp để yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai.
Bước 2 : UBND cấp xã tiếp nhận và xử lý đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp.
- Ngay sau khi tiếp nhận đơn từ các bên tranh chấp, UBND cấp xã sẽ tiến hành xác minh, thẩm tra và tìm hiểu lý do xảy ra tranh chấp, tiến hành thu thập các tài liệu có liên quan đến vụ việc do các bên cung cấp.
- UBND xã sẽ tiến hành lập Hội đồng hòa giải tranh chấp đất đai. Thành phần hội đồng này bao gồm các thành viên được quy định theo điểm b, Khoản 1, Điều 88 Nghị định 43/2014/NĐ-CP.
Bước 3 : Tổ chức cuộc họp hòa giải giữa các bên tranh chấp.
- Hòa giải lần 1 :
+ Trường hợp các bên tranh chấp không vắng mặt thì sẽ tiến hành hòa giải.
+ Trường hợp một bên tranh chấp vắng mặt thì sẽ không tiến hành hòa giải lần 1 mà sẽ tiến hành tổ chức hòa giải lần 2.
- Hòa giải lần 2 :
+ Trường hợp các bên tranh chấp không vắng mặt thì sẽ tiến hành hòa giải.
+ Trường hợp một bên tranh chấp tiếp tục vắng mặt thì sẽ tiến hành lập biên bản hòa giải không thành và kết thuộc cuộc họp hòa giải.
Bước 4 : Kết thúc hòa giải.
Kết thúc hòa giải tranh chấp đất đai tại UBND cấp xã sẽ xảy ra hai trường hợp :
- Trường hợp các bên thỏa thuận được với nhau về việc giải quyết tranh chấp đất đai thì Hội đồng hòa giải sẽ tiến hành lập biên bản hòa giải thành.
Trường hợp việc giải quyết tranh chấp đất đai mà có thay đổi về ranh giới thửa đất thì UBND cấp xã sẽ gửi biên bản hòa giải thành tới cơ quan tài nguyên môi trường có thẩm quyền. Cơ quan tài nguyên môi trường có thẩm quyền trình UBND cùng cấp ra quyết định công nhận thay đổi ranh giới và cấp giấy chứng nhận cho các bên.
- Trường hợp các bên không thỏa thuận được với nhau về việc giải quyết tranh chấp đất đai thì Hội đồng hòa giải sẽ tiến hành lập biên bản hòa giải không thành và hướng dẫn các bên nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai đến cơ quan có thẩm quyền.
Cách giải quyết tranh chấp đất đai tại UBND cấp huyện hoặc UBND cấp tỉnh.
Theo quy định tại điểm a, khoản 2, Điều 203 Luật Đất đai 2013, việc các bên yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai tại UBND cấp huyện hoặc UBND cấp tỉnh phải đáp ứng các điều kiện sau:
- Các bên đã được UBND cấp xã tiến hành hòa giải tranh chấp đất đai nhưng không thành ;
- Các bên tranh chấp đất đai không có giấy chứng nhận hoặc không có đủ giấy tờ về quyền sử dụng đất quy định tại Điều 100 Luật Đất đai 2013 và các bên có lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp đất đai là UBND cấp huyện hoặc UBND cấp tỉnh.
Trình tự, thủ tục cách giải quyết tranh chấp đất đai tại UBND cấp huyện hoặc UBND cấp tỉnh được thực hiện theo quy định tại khoản 3, khoản 4, Điều 203 Luật Đất đai 2013 và Điều 89, Điều 90, Điều 90a Nghị định 43/2014/NĐ-CP được bổ sung bởi Khoản 58 Điều 2 Nghị định 01/2017/NĐ-CP như sau :
Bước 1 : Các bên tranh chấp nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đến cơ quan giải quyết có thẩm quyền.
- Đối với trường hợp tranh chấp đất đai giữa các hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư với nhau thì các bên tranh chấp phải nộp đơn đến UBND cấp huyện để giải quyết tranh chấp.
- Đối với trường hợp tranh chấp đất đai giữa một bên tranh chấp là tổ chức, cơ sở tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thì các bên tranh chấp phải nộp đơn đến UBND cấp tỉnh để giải quyết tranh chấp.
Bước 2. Giải quyết tranh chấp đất đai lần đầu.
- Ngay sau khi tiếp nhận đơn yêu cầu, cơ quan tham mưu của UBND phải thực hiện xác minh, thẩm tra vụ việc tranh chấp, tổ chức hòa giải giữa các bên tranh chấp, tổ chức cuộc họp với các ngành, ban có liên quan để đưa ra hướng giải quyết tranh chấp đất đai.
- Cơ quan tham mưu hoàn chỉnh hồ sơ theo quy định khoản 3, Điều 89 Nghị định 43/2014/NĐ-CP gửi đến Chủ tịch UBND cấp có thẩm quyền để ra quyết định giải quyết tranh chấp đất đai.
- Quyết định giải quyết tranh chấp đất đai lần đầu có hiệu lực khi các bên tranh chấp không nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai lần hai đến chủ thể có thẩm quyền trong thời hạn sau :
+ Đối với địa phương thuộc vùng miền núi, hải đảo, vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn hoặc đặc biệt khó khăn : không quá 45 ngày kể từ ngày nhận được quyết định giải quyết tranh chấp lần đầu.
+ Đối với các địa phương còn lại : không quá 30 ngày kể từ ngày nhận được quyết định giải quyết tranh chấp lần đầu.
Bước 3 : Giải quyết tranh chấp đất đai lần hai.
- Nếu các bên tranh chấp không đồng ý với quyết định giải quyết tranh chấp lần đầu, quyết định giải quyết tranh chấp đất đai lần đầu chưa có hiệu lực và có nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai tới cơ quan có thẩm quyền thì sẽ tiến hành giải quyết tranh chấp đất đai lần hai. Cụ thể :
+ Đối với trường hợp các bên không đồng ý với Quyết định giải quyết tranh chấp đất đai lần đầu của Chủ tịch UBND cấp huyện thì các bên có thể nộp đơn yêu cầu đến Chủ tịch UBND cấp tỉnh để giải quyết hoặc có thể tiến hành khiếu kiện hành chính tới Tòa án nhân dân cấp tỉnh.
+ Đối với trường hợp các bên không đồng ý với Quyết định giải quyết tranh chấp đất đai lần đầu của Chủ tịch UBND cấp tỉnh thì các bên có thể nộp đơn yêu cầu đến Bộ trưởng Bộ tài nguyên và Môi trường hoặc có thể khiếu kiện hành chính tới Tòa án nhân dân cấp tỉnh.
- Cơ quan có thẩm quyền giải quyết tranh chấp sẽ tiến hành xử lý đơn, xác minh, thẩm tra vụ việc và ra quyết định giải quyết tranh chấp đất đai.
- Quyết định giải quyết tranh chấp đất đai lần 2 có hiệu lực sau khoảng thời gian:
+ Đối với địa phương thuộc vùng miền núi, hải đảo, vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn hoặc đặc biệt khó khăn : không quá 45 ngày kể từ ngày nhận được quyết định giải quyết tranh chấp lần hai.
+ Đối với các địa phương còn lại : không quá 30 ngày kể từ ngày nhận được quyết định giải quyết tranh chấp lần hai.
Bước 4 : Thi hành quyết định giải quyết tranh chấp đất đai.
Ngay sau khi quyết định giải quyết tranh chấp đất đai có hiệu lực, các bên phải tiến hành thưc hiện. Trường hợp một trong các bên không thực hiện thì sẽ bị cưỡng chế thi hành theo quy định pháp luật.
Cách giải quyết tranh chấp đất đai tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền
Căn cứ theo quy định tại khoản 1 và điểm b, khoản 2, Điều 203 Luật Đất đai 2013 và theo khoản 2, Điều 3 Nghị quyết 04/2017/NQ-HĐTP, các bên tranh chấp có quyền yêu cầu Tòa án nhân dân có thẩm quyền giải quyết khi đáp ứng các điều kiện sau :
- Các bên đã được UBND cấp xã tiến hành hòa giải tranh chấp đất đai nhưng không thành ;
- Các bên tranh chấp đất đai có Giấy chứng nhận hoặc một trong những giấy tờ về quyền sử dụng đất theo quy định tại Điều 100 Luật Đất đai 2013 và tranh chấp về tài sản gắn liền với đất.
- Các bên tranh chấp đất đai không có Giấy chứng nhận hoặc không có đủ giấy tờ về quyền sử dụng đất theo quy định tại Điều 100 Luật Đất đai 2013 và các bên lựa chọn Tòa án nhân dân giải quyết tranh chấp.
Cách giải quyết tranh chấp đất đai tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền sẽ được thực hiện theo quy định Bộ luật Tố tụng dân sự 2015.
Trên đây là giải đáp về tranh chấp đất đai và cách giải quyết. Nếu còn băn khoăn, bạn vui lòng gửi câu hỏi cho chúng tôi để được hỗ trợ.
Tác giả: Linh Trang 
