Thuế là gì? Các loại thuế ở Việt Nam

Dù là trực tiếp hay gián tiếp, tất cả chúng ta đều đang phải đóng thuế. Vậy, thuế là gì? Nhà nước thu thuế với mục đích gì? Ở Việt Nam đang tồn tại bao nhiêu loại thuế? Cùng tìm hiểu thông qua bài viết sau đây.

Thuế là gì?

Theo Wikipedia, thuế là một khoản tài chính (tiền) bắt buộc phải trả cho một tổ chức chính phủ để tài trợ cho các khoản chi tiêu công (các khoản chi của chính quyền, doanh nghiệp và người dân khi trang trải kinh phí cho các hoạt động do chính phủ quản lý) khác nhau.

Còn theo Luật Quản lý thuế 2019:

1. Thuế là một khoản nộp ngân sách nhà nước bắt buộc của tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân theo quy định của các luật thuế.

Như vậy, cách hiểu đơn giản nhất, thuế là khoản tiền mà người dân nộp cho ngân sách Nhà nước để giúp quản lý, điều hành đất nước. 

Thuế là khoản tiền phải nộp, mang tính bắt buộc mà tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân phải nộp cho nhà nước theo quy định của pháp luật.

 

Nhà nước thu thuế để làm gì?

Đầu tiên, Nhà nước thu thuế để có chi phí bảo đảm hoạt động của bộ máy Nhà nước, sau đó là cung cấp cho các lợi ích cho quốc gia như các cơ sở vật chất, quốc phòng, pháp luật, y tế, môi trường,…để phục vụ cho người dân.

Chưa hết, Nhà nước thu thuế bởi thuế là công cụ để Nhà nước điều tiết thị trường, hướng dẫn tiêu dùng, bảo vệ thị trường trong nước và đảm bảo cân bằng giữa các nhóm lợi ích trong xã hội bằng cách tăng thuế, giảm thuế hoặc miễn thuế. Ví dụ, Nhà nước muốn khuyến khích tiêu dùng nên giảm thuế giá trị gia tăng từ 10% xuống còn 8% hay giảm thuế bảo vệ môi trường với xăng để kìm giá xăng dầu...

Thuế có những đặc điểm gì?

Hiện nay, thuế mang một số đặc điểm như sau:

- Là khoản thu nộp bắt buộc vào ngân sách. Tính bắt buộc thể hiện ở chỗ, người nộp thuế không được chọn đóng hay không đóng thuế mà phải đóng thuế nếu thuộc đối tượng do Nhà nước quy định. Nếu cố tình trốn tránh sẽ bị xử phạt.

Tương tự như người nộp thuế, người thu thuế là đối tượng thay mặt nhà nước tiến hành thu thuế phải thực hiện thu thuế đúng chủ thể và phải đảm bảo bình đẳng giữa các chủ thể nộp thuế.

- Thuế gắn với yếu tố quyền lực Nhà nước: Thuế xuất hiện cùng với sự xuất hiện của Nhà nước với mục đích có nguồn kinh phí để Nhà nước hoạt động, chẳng hạn, cung cấp cơ sở vật chất cho Nhà nước thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của mình.

Đê gắn được yếu tố quyền lực nhà nước cho thuế, các quốc gia, không phân biệt mức độ phát triển, đều có xu hướng ghi nhận thuế ở văn bản pháp luật có hiệu lực pháp lí cao nhất - các luật thuế. Điều đó cũng gián tiếp đảm bảo tính ổn định trong việc xác định nguồn thu nhập tài chính của nhà nước và đảm bảo tính ổn định của thuế.

- Thuế không mang tính đối giá và không hoàn trả trực tiếp.Đặc điểm này thể hiện ở việc bất kì đối tượng nào, khỉ đủ điều kiện đều phải hiện nghĩa vụ thuế đối với nhà nước, không phân biệt họ đã nhận được những lợi ích công cộng nào. Điều này cho phép phân biệt thuế thuế và lệ phí là các khoản thu nộp do đối tượng nộp đã nhận được một lợi ích nhất định từ phía nhà nước. 

Thuế có vai trò gì?

 

Phân loại thuế

Dựa vào mỗi cách phân loại khác nhau, thuế sẽ được chia thành các loại khác nhau. Tuy nhiên, thông thường, thuế được chia thành 02 loại sau theo hình thức thu:

- Thuế trực thu: Hiểu đơn giản là loại thuế được thu trực tiếp.

Người nộp thuế trực thu theo quy định của nhà nước cũng chính là người chịu thuế. Loại thuế này sẽ điều tiết trực tiếp đến thu nhập của người chịu thuế.

Các loại thuế trực thu hiện nay tại Việt Nam gồm có: Thuế sử dụng đất nông nghiệp, Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN), thuế chuyển quyền sử dụng đất, thuế thu nhập cá nhân (TNCN).

Đặc điểm của thuế trực thu bao gồm:

+ Thuế trực thu tính thuế dựa trực tiếp trên khả năng của từng đối tượng, có tính phân loại đối tượng nộp theo quy định nên có tính công bằng hơn thuế gián thu.

+ Thuế này ít tác động đến giá cả thị trường bởi trực thu đánh vào tiền của từng cá nhân và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, thuế trực thu cũng có nhược điểm là:

+ Tu nhập và lợi nhuận càng cao thì phải nộp thuế càng nhiều nên thuế này hạn chế sự cố gắng thu nhập của từng đối tượng cụ thể.

+ Tạo ra gánh nặng và áp lực cho người nộp thuế do thuế trực thu do người có thu nhập bắt buộc phải trả trực tiếp.

+ Việc thu thuế trực thu phức tạp hơn thuế gián thu.

- Thuế gián thu: Hiểu đơn giản là thu thuế gián tiếp.

Thuế gián thu được thu gián tiếp thông qua người sản xuất, kinh doanh dịch vụ, hàng hóa. 

Người nộp thuế gián thu và người chịu thuế không giống nhau và thuếgián thu là một phần quan trọng để tạo nên giá cả của dịch vụ/ hàng hóa do thuế phải nộp cho nhà nước. Trong khi đó người tiêu dùng mới chính là người phải chịu thuế.

Xem thêm: Thuế trực thu là gì? Bạn có phân biệt được với thuế gián thu không?

Ngoài phân loại theo hình thức thu, thuế còn được phân loại dựa trên các tiêu chí khác. Chẳng hạn:

Phân loại theo tính chất hành chính, thuế được chia thành 02 loại gồm:

- Thuế nhà nước (quốc gia): Là các loại thuế sau khi thu được nộp vào ngân sách trung ương

- Thuế địa phương: Là các loại thuế sau khi thu được nộp vào ngân sách chính quyền địa phương

Cách phân loại này không được dùng phổ biến, chủ yếu được sử dụng trong kế toán quốc gia, dựa vào cách tổ chức quản lý thu và cấp ngân sách thụ hưởng chúng.

Phân loại thuế theo tính chất kinh tế, thuế được phân chia như sau:

- Dựa theo yếu tố kinh tế bị đánh thuế: Thuế đánh vào thu nhập, Thuế đánh vào tài sản tiêu dùng, Thuế đánh vào tài sản, Thuế đánh vào doanh nghiệp...

- Dựa theo yếu tố và tác nhân kinh tế chịu thuế: Thuế có các loại gồm thuế đánh vào doanh nghiệp, thuế đánh vào hộ gia đình, thuế đánh vào sản phẩm, thuế đánh vào cá nhân...

- Dựa theo lĩnh vực, thuế được phân chia theo các lĩnh vực kinh tế bị đánh thuế: Ví dụ thuế đánh vào bảo hiểm, thuế đánh vào tiết kiệm, thuế đánh vào bất động sản…

Phân biệt thuế và phí, lệ phí

Do thuế, phí và lệ phí đều là nguồn thu của ngân sách nhà nước nhưng thuế và phí, lệ phí có nhiều điểm khác nhau. Cụ thể:

Tiêu chí phân biệt	Thuế	Phí, lệ phí
Khái niệm	Theo khoản 1 Điều 3 Luật Quản lý thuế 2019, thuế là khoản nộp bắt buộc của tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân theo quy định của các luật thuế Ví dụ: Thuế thu nhập cá nhân	Phí và lệ phí chỉ phải trả khi người dân nhận được quyền lợi từ phía cơ quan Nhà nước. Trong đó: Phí là khoản tiền cá nhân phải trả nhằm cơ bản bù đắp chi phí và mang tính phục vụ khi được cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập cung cấp dịch vụ công. Ví dụ: Phí sát hạch lái xe Lệ phí là khoản tiền được ấn định mà tổ chức, cá nhân phải nộp khi được cơ quan nhà nước cung cấp dịch vụ công, phục vụ công việc quản lý nhà nước Ví dụ: Lệ phí đăng ký cư trú
Văn bản điều chỉnh	Thuế được điều chỉnh chủ yếu bởi các luật. Ví dụ: Luật Thuế thu nhập cá nhân 2007, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp 2008, Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu 2016,…	Hầu hết, phí và lệ phí được điều chỉnh bởi các văn bản dưới luật như nghị quyết, nghị định, thông tư và văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền địa phương. Ví dụ: Lệ phí môn bài được quy định tại Nghị định 139/2016/NĐ-CP; lệ phí trước bạ được quy định tại Nghị định 140/2016/NĐ-CP;…
Vị trí, vai trò	Thuế là nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nước. Là nguồn thu để duy trì hoạt động của các quan nhà nước	Phí và lệ phí là những khoản thu phụ của ngân sách nhà nước. Chủ yếu để bù đắp chi phí khi Nhà nước cung cấp dịch vụ công...
Phạm vi áp dụng	Áp dụng trong phạm vi cả nước, không phân biệt đơn vị hành chính lãnh thổ. Ví dụ: Thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công áp dụng đối với toàn bộ cá nhân cư trú, không cư trú theo pháp luật thuế thu nhập cá nhân mà không phân biệt tỉnh, thành.	Một số loại phí, lệ phí được áp dụng theo từng tỉnh Ví dụ: Phí khai thác và sử dụng tài liệu đất đai, lệ phí hộ tịch,...
Lợi ích của người nộp thuế, phí, lệ phí	Người nộp thuế không nhận được lợi ích gì trực tiếp từ việc đóng thuế của mình	Phí và lệ phí mang tính hoàn trả trực tiếp lợi ích cho tổ chức, cá nhân thông qua kết quả dịch vụ công.
Cơ quan thu	Cơ quan thuế	- Cơ quan thuế - Cơ quan cung cấp dịch vụ công, phục vụ công việc quản lý nhà nước

 

Các loại thuế ở Việt Nam hiện nay là gì?

- Thuế tiêu thụ đặc biệt: Là 1 loại thuế gián thu đánh vào tiêu dùng của xã hội, chủ yếu là các loại hàng hóa, dịch vụ cao cấp hay những sản phẩm tiêu dùng không có lợi cho sức khỏe, góp phần hướng dẫn phát triển sản xuất kinh doanh, tiêu dùng xã hội theo định hướng của Nhà nước. Ví dụ, du thuyền phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.