Bài viết này sẽ giải thích về tình thế cấp thiết là gì và trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp vượt quá yêu cầu trong tình thế cấp thiết theo các quy định của pháp luật.
Tình thế cấp thiết là gì?
Điều 23 Bộ luật Hình sự quy định về tình thế cấp thiết như sau:
1. Tình thế cấp thiết là tình thế của người vì muốn tránh gây thiệt hại cho quyền, lợi ích hợp pháp của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà không còn cách nào khác là phải gây một thiệt hại nhỏ hơn thiệt hại cần ngăn ngừa.
Hành vi gây thiệt hại trong tình thế cấp thiết không phải là tội phạm.2. Trong trường hợp thiệt hại gây ra rõ ràng vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết, thì người gây thiệt hại đó phải chịu trách nhiệm hình sự.
Theo định nghĩa trên thì người ở trong tình thế cấp thiết buộc phải lựa chọn, hoặc để cho thiệt hại xảy ra theo khả năng diễn biến khách quan của nguồn nguy hiểm, hoặc hy sinh 1 lợi ích nhỏ (thiệt hại nhỏ) để bảo vệ 1 lợi ích lớn hơn (ngăn chặn 1 thiệt hại lớn hơn). Việc lựa chọn này được pháp luật thừa nhận là quyền của công dân.
Hành vi thực hiện trong tình thế cấp thiết nhằm bảo vệ lợi ích hợp pháp nên mặc dù gây ra thiệt hại khách quan nhưng được loại trừ trách nhiệm hình sự.
Tình thế cấp thiết đòi hỏi có các dấu hiệu:
- Phải có sự nguy hiểm thực tế đe dọa gây thiệt hại về những lợi ích được pháp luật bảo vệ. Sự nguy hiểm đó có thể bắt nguồn từ người, từ con vật, từ sức mạnh tự nhiên, từ những sự cố kĩ thuật vv...
- Việc gây thiệt hại là biện pháp duy nhất để khắc phục sự nguy hiểm vì trong tình thế đó không còn cách nào khác.
- Thiệt hại gây ra phải nhỏ hơn thiệt hại cần ngăn ngừa.
Việc xác định hành vi gây thiệt hại trong tình thế cấp thiết cho phép công dân lựa chọn hành vi gây ra thiệt hại nhỏ hơn để bảo vệ các lợi ích chính đáng lớn hơn trong những trường hợp cần thiết.
Người trong tình thế cấp thiết gây thiệt hại một cách rõ ràng, vượt quá lợi ích hợp pháp cần bảo vệ có thể bị coi là vượt quá tình thế cấp thiết. Người vượt quá yêu cầu, giới hạn của tình thế cấp thiết thì vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự, nhưng được tính là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.
Tình thế cấp thiết là gì? (Ảnh minh họa)
Bồi thường thiệt hại trong trường hợp vượt quá tình thế cấp thiết
Tại khoản 1 Điều 23 Bộ luật hình sự quy định, người hành động trong tình thế cấp thiết chỉ được phép gây thiệt hại nhỏ hơn thiệt hại mà cần phải ngăn ngừa.
Nếu có hành vi vượt quá phạm vi cho phép và gây thiệt hại lớn hơn thiệt hại cần ngăn ngừa thì được coi là vượt quá tình huống cấp thiết.
Việc so sánh thiệt hại trong tình thế cấp thiết là vấn đề không đơn giản, dễ dàng và điều này càng khó khăn hơn đối với người đang đứng trước sự đe dọa gây thiệt hại mà phải lựa chọn biện pháp ngăn chặn sự đe dọa đó.
Theo Điều 595 Bộ luật dân sự, người thực hiện hành vi gây thiệt hại do vượt quá tình huống cấp thiết có trách nhiệm bồi thường thiệt hại như sau:
1. Trường hợp thiệt hại xảy ra do vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết thì người gây thiệt hại phải bồi thường phần thiệt hại xảy ra do vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết cho người bị thiệt hại.
2. Người đã gây ra tình thế cấp thiết dẫn đến thiệt hại xảy ra thì phải bồi thường cho người bị thiệt hại.
Trong trường hợp này, lỗi của người gây thiệt hại sẽ được xác định là lỗi đối với phần vượt quá nên họ chỉ phải bồi thường thiệt hại đối với phần vượt quá.
Trường hợp tình thế cấp thiết do thiên nhiên mang lại thì trách nhiệm bồi thường thiệt hại đối với thiệt hại xảy ra trong tình thế đó không đặt ra mà phải coi là rủi ro mà bản thân người bị thiệt hại phải gánh chịu.
Trên đây là thích về Tình thế cấp thiết là gì? Nếu còn băn khoăn, bạn vui lòng gửi câu hỏi cho chúng tôi để được hỗ trợ.
>> Phòng vệ chính đáng là gì? Khi nào vượt quá phòng vệ chính đáng?
Tác giả: Hoàng Anh 
