Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đến hieuluat.vn, Ban tư vấn của hieuluat.vn xin trả lời bạn như sau:   

1. Cover bài hát người khác có phạm luật hay không?

Pháp luật hiện hành luôn tôn trọng việc sáng tạo nghệ thuật không ngừng nghỉ của các tác giả thông qua việc bảo hộ đối với tác phẩm. Điểm đ khoản 1 Điều 14 Luật sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009 và năm 2019) quy định về việc bảo hộ các tác phẩm âm nhạc như sau:

“Điều 14. Các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả

1. Tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học được bảo hộ bao gồm:

 […]

d) Tác phẩm âm nhạc”

Như vậy, bài hát sẽ được bảo hộ quyền tác giả và quyền tác giả của tác phẩm phát sinh khi bài hát được sáng tạo và được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, dù cho bài hát có được tác giả công bố hay chưa hoặc đã đăng ký với cơ quan nhà nước có thẩm quyền hay chưa. Và trong một số trường hợp cá nhân tổ chức sử dụng tác phẩm với mục đích gì cũng phải xin phép.

Trong âm nhạc đại chúng, cover bài hát được hiểu là việc hát lại hay làm lại bài hát, là một màn biểu diễn mới hoặc bản thu âm mới của một bản thu âm trước đó đã có sẵn, hoặc một bài hát được phát hành thương mại hay một ca khúc nổi tiếng. Đối với việc cover bài hát thì tác phẩm cover sẽ được xem như là một tác phẩm phái sinh của tác phẩm gốc  và được qui định tại Khoản 8 Điều 4 Luật sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009 và năm 2019), cụ thể như sau:

“Điều 4. Giải thích từ ngữ

Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

[...]

8. Tác phẩm phái sinh là tác phẩm dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, tác phẩm phóng tác, cải biên, chuyển thể, biên soạn, chú giải, tuyển chọn.”

Người làm tác phẩm phái sinh hay cover bài hát được pháp luật cho phép nhưng phải tuân theo các điều kiện mà pháp luật sở hữu trí tuệ đặt ra. Cụ thể theo Luật sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009 và năm 2019) thì các điều kiện để làm tác phẩm phái sinh là:

- Không gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả:

Hành vi sửa chữa tác phẩm hoặc làm tác phẩm phái sinh dưới bất kỳ hình thức nào mà gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả tác phẩm gốc đều được xem là hành vi xâm phạm quyền tác giả và bị pháp luật nghiêm cấm. Bởi lẽ, mỗi tác phẩm đều chứa đựng linh hồn của tác giả, đại diện cho sự sáng tạo, danh dự và uy tín của tác giả nên cá nhân, tổ chức khi thực hiệ cover bài hát dưới bất kỳ hình thức nào cũng không được ảnh hưởng xấu đến bài hát gốc cũng như danh dự, uy tín của tác giả.

- Phải xin phép và trả tiền nhuận bút, thù lao, các quyền lợi vật chất khác cho chủ sở hữu quyền tác giả:

Theo quy định của Luật sở hữu trí tuệ 2005 thì quyền làm tác phẩm phái sinh là một trong những quyền tài sản mà luật ghi nhận dành cho chủ sở hữu quyền tác giả, cho nên ai muốn sử dụng quyền này phải xin phép và trả tiền thù lao, nhuận bút... cho chủ sở hữu. Điều này được cụ thể hóa tại Điều 20 của Luật sở hữu trí tuệ 2005 như sau:

“Điều 20. Quyền tài sản

1. Quyền tài sản bao gồm các quyền sau đây:

a) Làm tác phẩm phái sinh;

[...]

3. Tổ chức, cá nhân khi khai thác, sử dụng một, một số hoặc toàn bộ các quyền quy định tại khoản 1 Điều này và khoản 3 Điều 19 của Luật này phải xin phép và trả tiền nhuận bút, thù lao, các quyền lợi vật chất khác cho chủ sở hữu quyền tác giả.”

Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt, cá nhân, tổ chức thực hiện cover bài hát không cần phải xin phép hay phải trả thù lao, nhuận bút... cho chủ sở hữu quyền tác giả bài hát đó. Cụ thể các trường hợp sau:

- Chuyển tác phẩm sang chữ nổi, hoặc ngôn ngữ khác cho người khiếm thị;

- Nhằm mục đích nghiên cứu khoa học, giảng dạy của cá nhân;

- Tác phẩm gốc đã trở thành tác phẩm của công chúng ( sau khi hết thời hạn bảo hộ tác phẩm là 50 năm kể từ khi tác giả chết)

Tóm lại, chỉ cần cá nhân, tổ chức đáp ứng được các điều kiện trên thì việc cover bài hát sẽ hợp pháp và không xâm phạm đến quyền tác phẩm. Theo đó, việc cover bài hát cũng phải được sự đồng ý của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả trừ một số trường hợp. Trong trường hợp, người cover bài hát không xin phép tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả bài hát đó mà đã cover và không thuộc trường hợp không phải xin phép thì sẽ được xem là hành vi  xâm phạm quyền tác giả và sẽ bị pháp luật xử lý.

2. Cover bài hát mà không được phép của chủ sở hữu bị xử phạt như thế nào?

Cá nhân, tổ chức thực hiện cover bài hát trái phép hay không xin phép chủ sở hữu quyền tác giả của bài hát đó có thể bị xử phạt hành chính với mức tiền từ 5.000.000 - 10.000.000 đồng kèm theo đó là phải dỡ bỏ bản cover đó trên Internet cũng như trên các phương tiện kỹ thuật số khác. Cụ thể được quy định tại Điều 12 Nghị định 131/2013/NĐ-CP như sau:

“Điều 12. Hành vi xâm phạm quyền làm tác phẩm phái sinh

1. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi làm tác phẩm phái sinh mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả.

2. Biện pháp khắc phục hậu quả:

Buộc dỡ bỏ bản sao tác phẩm vi phạm dưới hình thức điện tử, trên môi trường Internet và kỹ thuật số đối với hành vi quy định tại Khoản 1 Điều này.”

Còn đối với những trường hợp hát cover bài hát trực tiếp trước công chúng nhưng không được sự đồng ý cho phép của tác giả, thì người biểu diễn có thể bị xử phạt từ 5 đến 10 triệu đồng.

Thêm vào đó, nếu bản cover mà được truyền tải tới công chúng thông qua các thiết bị ghi âm, ghi hình, các phương tiện kỹ thuật khác hay thông qua mạng internet, thì người biểu diễn có thể bị xử phạt từ 10 tới 15 triệu đồng, đồng thời phải khắc phục hậu quả bằng việc gỡ bỏ tác phẩm vi phạm.

Những quy định này được quy định tại Điều 13 Nghị định 131/2013/NĐ-CP, cụ thể như sau:

“Điều 13. Hành vi xâm phạm quyền cho phép biểu diễn tác phẩm trước công chúng

1. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi biểu diễn trực tiếp tác phẩm trước công chúng mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả theo quy định.

2. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với hành vi biểu diễn tác phẩm thông qua các chương trình ghi âm, ghi hình hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào mà công chúng có thể tiếp cận được mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả theo quy định.

3. Biện pháp khắc phục hậu quả:

Buộc dỡ bỏ bản sao bản ghi âm, ghi hình vi phạm đối với hành vi quy định tại Khoản 2 Điều này.”

Như vậy, cover lại một bài hát dù nổi tiếng hay không thì người cover cũng nên xin phép trước tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả bài hát cho dù có thuộc trường hợp xin phép hay không. Đã có không ít cá nhân thực hiện cover bài hát mà không xin phép chủ sở hữu quyền tác giả bài hát đã bị pháp luật xử lý và phải bồi thường cho chủ sở hữu một khoản tiền không nhỏ nên những ai đang và sẽ có ý định cover bất kỳ bài hát nào nên xin phép tác giả bài hát trước khi sử dụng.